Kruisherenklooster Ter Apel
prijswinnende keuze
■lirri
De Heemschut prijsvraag Nieuw in Oud is voor de tweede
achtereenvolgende keer gewonnen door Tineke VooijsPR-
medewerker van Heemschut Groningen. Haar keuze voor de
nieuwbouw van het middeleeuwse Kruisherenklooster in Ter Apel
(Groningen) vond de jury, bestaande uit de redactie van dit blad,
het meest overtuigend.
Het Kruisherenklooster dateert uit 1464 en is sinds 1992 een Top
Honderd Monument. Om daar iets nieuws aan toe te voegen
zonder het oude gebouw aan te tasten is riskant. Al heel wat
unieke monumenten zijn door een veel te nadrukkelijk eigentijds
ontwerp dan wel door een te oubollige imitatie van de historie
glorieus de vernieling in geholpen. Dat geldt dus niet voor de
onlangs gerealiseerde westvleugel van het klooster.
38
Heemschut
april 2003
Exterieur oude Kruisherenklooster.
Foto's Piet Notenbomer.
Het klooster is sinds 1988 kernmuseum voor
religieuze kunst en kerkelijke geschiedenis. Zo
heeft de kapel prachtige koorbanken en een
natuurstenen oksaal van Baumberger kalkzand
steen, houten plafondschilderingen in de refter,
serene kloostergangen en gotische gewelven.
Het is maar een greep.
Het gebouw ontbeerde echter een tentoonstel
lingsruimte waar het klimaat geregeld kon
worden. Aan de westzijde werd daarom een
nieuwe vleugel toegevoegd, die eind vorig jaar
gereed kwam.
Het ontwerp is van architect prof. J. Exner uit
Arhus, Denemarken. Hij is onder meer bekend
van het Kolding Hus, in architectuurkringen
bekend als een 'oude ruïne onder een nieuw
dak'.
Exner stemde maat en schaal en ook de
gebruikte materialen en kleuren van de nieuwe
vleugel af op het monument, maar ze zijn onte
genzeggelijk van deze tijd. De nieuwbouw gaat
geen 'harde' confrontatie aan met de middel
eeuwse omgeving maar heeft een zeer eigen,
individuele verschijningsvorm. Dat heet archi
tectuur.
De architect heeft duidelijk zijn nek uitgesto
ken. Toegegeven, de tand des tijds moet de
rode baksteen nog wat 'aantasten'. De ronding
van een traptoren in de nieuwbouw sluit prach
tig aan op het oude klooster. Maar nieuw en
oud zijn ook duidelijk te onderscheiden, de
rafelrand
van de vroegere afbraak is nog zichtbaar. De
verbindingen tussen het oude en het nieuwe
deel bestaan uit glaspanelen. Tineke Vooijs
schreef in het vorige nummer: 'De benedenver
dieping van de nieuwe westvleugel is doorzich
tig, zodat van buitenaf de kloostertuin te zien is.
De bovenste verdieping is de tentoonstellings
ruimte. De stenen lamellen filteren het
zonlicht, maar maken ook het zicht op de
omgeving mogelijk. De nieuwe vleugel harmo
nieert met het historische gebouw door vorm
geving en materiaalgebruik.'
Orde van het Heilig Kruis
De oorspronkelijke bewoners en bouwers van
het klooster waren de Kruisbroeders van de
Orde van het Heilig Kruis (o.s.c.). Tot de
komst van de Reformatie in 1593 bleef de
kloostergemeenschap bestaan. Na de
Reformatie was het gebouw met omliggende
bossen en landerijen lange tijd in bezit van de
stad Groningen, in 1976 kwam het in handen
van de staat. In 1988 werd het laatgotische
gebouw kernmuseum voor religieuze kunst en
kerkelijke geschiedenis. Het huidige Museum-
Klooster ligt aan de noordkant van Ter Apel, in
het uiterste puntje van Zuidoost-Groningen,
op een beboste zandrug, langs een eeuwenoude
handelsroute van Münster naar Groningen.
Tegenover het klooster vind je Hotel
Boschhuis. Het is gebouwd op de fundamenten
van de middeleeuwse bierbrouwerij van de
Kruisheren, en bezit leuke terrassen.
Het klooster mag dan museum zijn, een
management anno 2003 laat het daar niet bij.
Om de website www.7iiuseumklooster-terapel.com
te citeren: Het gebouw is ook heel geschikt
voor:.trouwlustige paartjes die elkaar het
"ja-woord" willen geven in de romantische
kapittelzaal. En niet te vergeten de muzieklief
hebbers om te genieten van concerten in de
eeuwenoude kapel met zijn goede akoestiek.
Ook bedrijven en instellingen kunnen een deel
van het gebouw huren voor het houden van een
stijlvolle receptie of een studiedag in de
stilte...'
Redactie
