rvv O Jv IV trCtUtZol
26
Actief
april 2003
NOORD-BRABANT
Zwartboek over Brabantse boerderijen
Oirschot Twee weken voor de nationale start
van hetjaar van de Boerderij trokken de 112 bij
de stichting Brabants Heem aangesloten heem
kundekringen krachtig aan de bel. Aanleiding
was het zwartboek van de commissie voor boer-
derijenzorg, waarin Brabant wordt afgeschil
derd als de provincie die de minste aandacht
aan de dag legt voor de boerderij als beeld-
bepaler van het landelijk gebied.
Tijdens een oriëntatieochtend op zaterdag 25
januari in Oirschot deden de vele aanwezigen
een dringend beroep op de Brabantse gemeen
tebesturen en op de provincie om cultuurhisto
risch belangrijke boerderijen te beschermen
tegen sloop, verval en misvorming door
verkeerde verbouwing. Plaatsing op de
Rijksmonumentenlijst en gemeentelijke monu
mentenlijsten is daartoe een middel; bescher
ming via bestemmingsplannen is een andere
mogelijkheid. Op die monumentenlijsten staan
echter nog geen duizend van de (afhankelijk
van de inventarisatie) 2.500 a 10.000 cultuur
historisch waardevolle Brabantse boerderijen.
Veel gemeenten hebben nog geen eigen monu
mentenlijst of er staan (vaak onder druk van de
publieke opinie) te weinig boerderijen op. In
de laatste vijftien jaar is 3 7 van de Brabantse
boerderijen gesloopt; 22% is door verbouwing
vaak zodanig misvormd, dat nauwelijks te zien
is dat er ooit van een boerderij sprake is
geweest. Dat is over het algemeen geen kwestie
van geld - aan verbouwingen wordt in de
meeste gevallen een aanzienlijke som uitgege
ven - maar van onkunde, onwetendheid of
ongeïnteresseerdheid. In het kader van de
reconstructie van het Brabantse platteland
zouden eigenaren van een te hérbestemmen
boerderij inspiratie op moeten kunnen doen uit
een ideeënboek met voorbeelden van cultuur
historisch verantwoorde verbouwingen en
restauraties. Bovendien - zo bleek uit de
suggesties tijdens de ochtend - zouden er meer
architecten moeten komen, die zich hebben
gespecialiseerd in de restauratie van historische
boerderijen. Hier ligt een taak weggelegd voor
de opleidingen.
'Boerderettes', semi-burgalows, dakkapellen
op het stalgedeelte, aluminium kozijnen, rol
luiken, tuindeuren, voordeuren met glas- en
smeedwerk; Huub Oome, technisch adviseur
van de Bond Heemschut in Brabant en tevens
samensteller van het zwartboek, liet aan de
hand van foto's tientallen voorbeelden zien van
hoe het niet moet. Welstandscommissies bekij
ken alleen maar of voorgenomen verbouwin
gen voldoen aan 'redelijke eisen van welstand'.
Verder zijn niet-beschermde boerderijen nage
noeg 'vogelvrij'. Ze kunnen vaak zonder meer
worden gesloopt of door burgers (en boeren)
zodanig worden verbouwd, dat ze elke cultuur
historische waarde verliezen.
Voorzitter Ineke Stronken van het Nederlands
Centrum voor Volkscultuur vroeg daarnaast
nog uitdrukkelijk aandacht voor twee verbou
wingsaspecten die buiten de beschermings
normen vallen: het interieur en de boerener
ven. Te vaak verdwijnen bij verbouwingen
zaken als authentieke bedsteden of fraaie
schouwen; te vaak ook worden erven waar zich
in vroeger tijden een belangrijk deel van het
boerenleven afspeelde onherkenbaar verminkt.
Het Brabantse platteland verloedert in zeer
snel tempo; elk jaar stoppen honderden boeren
met hun bedrijf. Hun boerderijen krijgen dan
veelal een andere functie. Als dat leidt tot
verbouwingen en aanpassingen, oké, maar dan
wel met oog voor het cultuurhistorische
erfgoed, was de eensluidende conclusie van
inleiders en toehoorders.
De Brabantse heemkundekringen gaan in dit
Jaar van de Boerderij in elk geval gemeentera
den en Provinciale Staten onder druk zetten in
de hoop, dat die de colleges van B en W en GS
dwingen tot maatregelen om paal en perk te
stellen aan verdere aantasting van het
Brabantse buitengebied.
Jan Kennen, PR-medewerker van Heettischut
Brabant.
ZUID-HOLLAND
Landgoed park Te Werve
Rijswijk In een vorige editie van het tijdschrift
werd al uitgebreider op de problemen rond het
bouwplan De Nieuwe Burght in gegaan. Het
betreft hier een groot woongebouw langs de
Van Vredenburghweg in Rijswijk, gedeeltelijk
op het grondgebied van het te slopen zwembad
De Wervel en op een in onbruik geraakt sport
terrein dat al dan niet deel zou uitmaken van
het historische landgoed Te Werve in Rijswijk.
Het landgoed is al jaren van rijkswege
beschemd en maakt onderdeel uit van de
Rijswijkse landgoederenzone. Dit gebied is
absoluut van regionaal belang als een van de
grootste en cultuurhistorisch meest waarde
volle 'longen' binnen groot Den-Haag.
Voor het sportterrein loopt nu ook een
aanvrage rijksbescherming, waarmee het voor
lopig als beschermd rijksmonument behandeld
moet worden in het geval van een bouwaan-
vraag. Op vrijdag 17 januari belichtte
Heemschut de schadelijke gevolgen van het
bouwplan, zoals te formuleren op grond van
artikel 11 van de monumentenwet 1988. Door
de korte voorbereidingstijd moest Heemschut
zich concentreren op de hoofdzaken en dat
pakte heel goed uit. Beschadiging, verstoring
en ontsiering zijn alle drie het gevolg voor Te
Werve en de landgoederenzone van dit bouw
plan in deze vorm. Heemschut legde uit
waarom en liet het er verder bij. Met name het
wijzigen van de ruimtelijke orde op het land
goed weegt voor Heemschut zwaar: als De
Nieuwe Burght werkelijkheid wordt, verliest het
eeuwenoude hoofdgebouw zijn belang als
zwaartepunt op het landgoed. Dit mag toch een
fikse verstoring heten, daarenboven wees
Heemschut nog op de aantasting van de
verhouding tussen bebouwd en onbebouwd en
het ontnemen van het zicht op het landgoed
door dit breed uitgemeten woongebouw. Voor
de gehele tekst van de inspraak: zie www.heem-
schut/nl/zholland.
Voordijk Barendrecht
Barendrecht Reeds geruime tijd lijken er
sloop- en nieuwbouwplannen te bestaan rond
de boerderij Voordijk 406 in Barendrecht. Het
gaat hier om een gemeentelijk monument.
Onder de rook van Rotterdam en met de hete
adem van Dordrecht in de nek verandert ook
Barendrecht in rap tempo van een boerendorp
in een 'verstedelijkte plattelandsgemeente'
zoals dat onder planologen heet. De technisch
adviseurs van Heemschut zijn kort geleden de
boerderij gaan bekijken. Hij is gewit en de
oorspronkelijke dakbedekking ontbreekt
inmiddels. De nog aanwezige ankers en andere
details wijzen toch op een bouwdatum in de
18de misschien zelfs de 17de eeuw. Er is met
weinig middelen heel veel van te maken,
temeer daar nog wel foto's aanwezig zijn uit de
vorige eeuw waarop bijvoorbeeld de authen
tieke luiken en vensterindeling nog te zien zijn.
Zelfs voor toekomstige eigenaars met uitge
sproken eigentijdse woonwensen zijn er binnen
de plattegrond voldoende mogelijkheden om
die te verwezenlijken, en dan met nèt dat histo
rische accent in exterieur en interieur dat hier
de meerwaarde vertegenwoordigt ten opzichte
van het wonen in de zoveelste catalogus-boer-
derette. Voor Barendrecht als dorpsgemeen
schap valt er winst te boeken in het behoud van
karakter en identiteit als voormalig boeren
dorp.
Julianastraat 2-4 Alphen
Alphen aan den Rijn Via Heemschutleden uit
Alphen bereikte ons het verzoek de aanvraag
voor rijksbescherming die ze bij de Rijksdienst
voor de Monumentenzorg ingediend hebben,
