Huizen: waardig cultuurbehoud?
Agnes Mars
Vanaf de moderne IJsselmeerhaven is via de voor de hand
liggende Havenstraat de kern van het Zuiderzeestadje Huizen
niet moeilijk te vinden. Een lange rechte straat met industrie
terreinen en zelfs een megadiscotheek kenmerken de 20ste eeuw.
De plotselinge bocht en omliggende kronkelstraatjes geven de
grens aan van het oude dorp. De straatnamen herinneren aan de
bedrijvigheid van toen. Zeestraat, Botter- Schippers- en Vissers
straat. In een antiekwinkeltje maakt een spiegel uit 1828, met
nogal troebel en schimmig glas, een stuk geschiedenis zichtbaar.
Van Zuiderzee tot IJsselmeer
augustus 2002
Heemschut
25
In de zuidkom van de toenmalige Zuiderzee lag
vanaf de 17de eeuw het vissersdorp Huizen.
Met aan de westzijde het machtige Amsterdam
nog in VOC-stemming. Landinwaarts, aan het
einde van de Utrechtse heuvelrug, de Tafelberg,
ontstond een typisch Gooise boeren nederzet
ting met als middelpunt, vermoedelijk al in
1380, de Sint Thomaskerk. De toren dateert
van 1509. Tijdens de Reformatie in 1595 ging
nagenoeg de hele bevolking over tot het prote
stantse geloof. Dit laatgotische kerkgebouw
herbergt al eeuwen de Huizer tradities en
bijbehorende rituelen.
De bron van inkomsten verschoof geleidelijk
aan naar hetgeen de Zuiderzee te bieden had.
Zeker na 1683, toen de vissershaven van
Naarden wegviel in verband met het bouwen
van de vesting aldaar. De visserij en aanver
wante bedrijvigheid bracht gedurende de 18de
en 19de eeuw voor velen bestaansmogelijkhe
den. In 1854 werd de haven aangelegd. Huizen
had in de 19de eeuw zelfs één van de grootste
vissersvloten van de Zuiderzee, op Volendam
en Urk na. De opleving van de handel is te zien
in de nabij gelegen musea met hun streekeigen
collecties, waarbij tevens de toen heersende
mentaliteit naar voren komt. Het leven was
hard en had zijn keerzijde. In die jaren was de
kindersterfte groot en de Zuiderzee eiste maar
al te vaak haar tol.
Visserskerkhof
De oude begraafplaats, schuin tegenover de
Hervormde kerk, werd in de volksmond dan
ook het Visserskerkhof genoemd. Ondanks
maatschappelijke vernieuwingen en een
romantische trend rond de eeuwwisseling bleef
de bevolking vasthouden aan de orthodoxe
Het visserskerkhof in Huizen.
traditie en haar uitvaartrituelen. De graven zijn
doelbewust anoniem. Op het Visserskerkhof
staan dan ook bijna geen graftekens, slechts
antieke gietijzeren letter- en nummerpaaltjes.
Deze paaltjes zijn in de 19de eeuw door de
beheerder geplaatst om de graven te markeren
en niet door de familie van de overledenen,
zoals soms wordt gedacht. Ze symboliseren
feilloos het vergankelijke van een mensenleven,
stemmen tot nadenken en geven de bezoeker
een serene rust.
De commissie Noord-Holland steunt dan ook
het initiatief dit cultuurhistorisch erfgoed op
de gemeentelijke erfgoedlijst te plaatsen.
Momenteel zijn er in Nederland veel gemeen
ten druk bezig fondsen te werven voor een
zogenaamde stilteplek. Hoe gaat Huizen om
met deze plek? De gemeente zal toch niet dit
oude cultuurgoed verloochenen en deze unieke
stilteplek willen ruimen?
Terug in de drukke Havenstraat gaat de
geschiedenis verder. Als gevolg van de over
stroming (1916) en de versnelde afsluiting van
de Zuiderzee (1932) veranderde de economie
voor Huizen drastisch. De bevolking liet het er
niet bij zitten en verzette wederom de bakens.
Om maar iets te noemen: visserij werd kaashan
del, Huizense bouwbedrijven en hoveniers zijn
geliefd in de wijde omgeving. In de tweede helft
van de 20ste eeuw werd de haven uitgebreid
voor de pleziervaart en werd het dorp Huizen
vele malen groter.
In de antiekwinkel hangt nog steeds de spiegel,
maar nu ineens met een heldere reflectie. Zal
de gemeente tot bezinning komen?
A. Mars, secretaris Provinciale Commissie
Heemschut Noord-Holland.