Alblasserwaard een Nederlands
topmonument
m
Rita Hulsman
De Alblasserwaard is tot historisch-geografisch monument
verklaard. Het had al de status van Belvedere-gebied. Naast
voldoening over de status van beschermd gebied voor dit unieke
Hollands polderlandschap, is het ook even wennen. Dat geldt
met name voor de gemeenten en bewoners die te maken krijgen
met beperkingen bij bouwen, verbouwen en uitbreidingsplannen.
Heemschut
april 2002
Weilanden zover het oog reikt, alleen onder
broken door wat bosjes en doorsneden door
smalle waterlopen die worden geflankeerd door
knotwilgen: dat is de Alblasserwaard. De brede
rivieren de Lek, de Noord en de Boven-
Merwede begrenzen het gebied aan drie
kanten, terwijl aan de oostkant de kleinere
waterlopen de Zederik, hetMerwedekanaal en
de Beneden Linge de grens met de
Vijfheerenlanden afbakenen.
De bebouwing in de Alblasserwaard concen
treert zich aan de randen langs de oeverwallen
van de grote rivieren, en in de binnenwaard
langs de kleine veenstromen en vaarten. De
hoofdlijnen van de polder zijn te herleiden tot
de middeleeuwse ontginning, toen rechte
stukken moerasland in cultuur werden
gebracht. Vanaf de vaste grond aan de rand van
het veen, meestal een oeverwal, werden smalle
percelen van ongeveer 1250 meter diep uitge
meten. Voor de waterafvoer werd een uitge
strekt stelsel van waterlopen gegraven. Deze en
andere waterstaatkundige elementen als dijken,
tiendwegen en kades zijn tot op de dag van
vandaag terug te vinden in het grootste deel van
het gebied. Ook de molens, die het polderwater
op peil houden, en de boerderijen zijn gezichts
bepalend voor de waard. Het molencomplex bij
Kinderdijk is vanwege zijn grote cultuurhistori
sche waarde in 1997 op de Werelderfgoedlijst
van de UNESCO geplaatst.
Het hierboven geschetste beeld van de
Alblasserwaard geldt niet voor de rand tussen
de Al 6 en de Beneden-Merwede. Dit gedeelte
is sterk verstedelijkt en geïndustrialiseerd. De
dorpen Papendrecht, Sliedrecht en
Hardinxveld-Giessendam zijn uitgedijd en
vormen tot aan Gorinchem een bijna aaneen
gesloten strook bebouwing.
Lintbebouwing
Ten noorden van de A16 overheerst het lande
lijk karakter. Langs de Lekdijk is vrij intensief
gebouwd, met een dichtere concentratie in de
dorpen en stadjes. In de dorpen in de binnen
waard is de bebouwing veelal opgezet in de
vorm van dubbele lintbebouwing aan weerszij
den van de riviertjes en kanalen. In het dorpje
Noordeloos is dat bijvoorbeeld prachtig te zien.
Ook langs de Alblas en de Giessen is de karak-
Het riviertje De Giessen. Foto's auteur.
38
