februari 2002
Heemschut
7
locatie 'Leidsche Rijn' (met de bouw van
30.000 woningen, ofwel 100.000 inwoners), in
het toekomstige 'Rijnsche Park', op de grens
tussen Vleuten (gemeente Utrecht) en de
nieuwbouwwijk Terweide (3500 woningen),
aan de A2, tegenover Lage Weide. Het complex
werd reeds een vijftal jaren geleden door de
gemeente aangekocht en staat sindsdien leeg
(althans slechts bewoond door anti-krakers) en
wordt niet onderhouden! De onderhoudstoe-
stand gaat zienderogen achteruit.
Toekomstplannen
Door de gemeente wordt nu gezocht naar een
bestemming. Vandaar bovengenoemde door
de gemeente georganiseerde bijeenkomst. De
gemeente denkt erover het complex een
publieke culturele bestemming te geven en
heeft een vijftal plaatselijke verenigingen uitge
nodigd een plan te maken. Dat plan werd op de
bijeenkomst gepresenteerd en bestaat uit het
voorstel de bebouwing zodanig aan te passen,
dat de bedoelde verenigingen daar hun activi
teiten kunnen uitvoeren. Daarnaast wil de
gemeente er een horeca-gelegenheid in
opnemen.
Op zich is er niets op tegen om op deze wijze
een goede bestemming voor het complex te
vinden. Maar dan moet de bedachte bestem
ming mogelijk zijn, zonder aantasting van de
monumentale en historische betekenis van het
complex.
Echter, de gedachte dat zoveel verschillende
bestemmingen aan het complex gegeven
kunnen worden, is strijdig met het behoud van
het authentieke karakter van het monumentale
complex. Want om de diverse functies mogelijk
te maken, wordt de structuur van het geheel
ernstig aangetast. Door de vele functies zal het
complex veel publiek aantrekken, zodat de
aanvoerweg (de Enghlaan, een smal weggetje,
de oorspronkelijke oprijlaan van het kasteel
met aan weerszijden fruitbomen) aangepast zal
moeten worden; er zal een parkeerplaats
moeten worden aangelegd; om alle functies een
plaats te geven zullen nieuwe opstallen moeten
worden gebouwd. Om het hoofdgebouw voor
al deze functies geschikt te maken, zal het inte
rieur volledig moeten worden gewijzigd.
Alternatief voorstel
Indien een dergelijke bestemmingswijziging
doorgang zal vinden, blijft er van de authentici
teit van dit unieke complex niets over. Behoud
ervan heeft dan in feite geen zin, omdat het
verbouwde complex dan ook niet optimaal
geschikt is voor de nieuwe bestemmingen.
Altijd zullen bepaalde compromissen moeten
worden gesloten.
In feite is dan ook niemand echt tevreden: de
monumentenfreaks niet, omdat het monument
fundamenteel is aangetast en de nieuwe gebrui-
De boerderij op het voorplein van Den Engh uit
1630, en verbouwd in 1910.
kers niet, omdat niet met al hun wensen is reke
ning gehouden.
Beter zou het zijn niet zo vast te houden aan het
idee, dat een monument van de gemeenschap is
en daarom een publieke functie dient te hebben,
ook al gaat dat ten koste van de authenticiteit.
Zou in dit geval niet beter overwogen kunnen
worden het complex, dat uniek is gelegen, met
een woonbestemming en restauratieplicht bij
inschrijving te verkopen aan de hoogste bieder,
en met de opbrengst daarvan in de nieuwbouw
wijk een nieuwe accommodatie te bouwen voor
de geïnteresseerde verenigingen, die aan alle
eisen voldoet.
Breder verband
En deze problematiek speelt niet alleen bij het
behoud en de bestemming van de Ridderhof
stad Den Engh. Dezelfde problematiek speelt
zich af bij de bestemming van de Kasteel
boerderij Nyevelt in De Meern (gemeente
Utrecht). Deze historische boerderij behoorde
bij het 13 de eeuwse Kasteel Nyevelt, gelegen in
de Vinexwijk Veldhuizen. Het kasteel terrein
zal worden heringericht als wijkparkje en de
boerderij wordt omgebouwd tot grand café
annex brasserie, gedreven door verstandelijk
gehandicapten van de Stichting Abrona. Men
mikt op een breed publiek van gezinnen tot
zakenmensen. Daarbij wordt het voormalige
woongedeelte verbouwd tot gezamenlijke huis
kamer, waarboven vier verstandelijk gehandi
capten gaan wonen. Ernaast wordt voor de
gehandicapten bovendien een complex van
twaalf appartementen gebouwd. De deel wordt
restaurant.
Ook door deze bestemming verdwijnt de
authenticiteit van de boerderij. Ook hier zou
een woonbestemming met restauratieplicht
beter op zijn plaats zijn, juist ook om binnen de
al dan niet fraaie nieuwbouw een ander accent
te leggen!
Exploitatie
Tenslotte het gevaar met betrekking tot de
toekomstige exploitatie van Kasteel De Haar.
Het nieuwe regime dat daar thans de scepter
zwaait (Stichting Kasteel De Haar en de
Vereniging Natuurmonumenten) streeft naar
een zo hoog mogelijk bezoekersaantal. Maar
hoe hoog kan dat bezoekersaantal zijn, zonder
het bijzondere karakter van het kasteelcomplex
aan te tasten? Met de op stapel staande grote
restauratie van het kasteel (kosten meer dan
50 miljoen gulden) wil men de bezoekerscapa
citeit (thans ongeveer 60.000 bezoekers per
jaar) opvoeren naar ruim 200.000 bezoekers per
jaar. Dat betekent, dat aan vele (brandveilig-
heids)eisen moet worden voldaan: grotere
entree, betere vluchtwegen, vluchttrappen aan
de buitenzijde en andere voorzieningen, die
een vlotte doorstroming en een meer commer
cieel gebruik mogelijk moeten maken.
Allemaal voorzieningen, die de authenticiteit
ernstig zullen aantasten.
Hoever gaan we hiermee? Wat is toelaatbaar?
Wat is het standpunt van Heemschut? Want
reageren wij niet, dan zal veel authenticiteit
verloren gaan, niet alleen in Leidsche Rijn,
maar ook elders in het land.
Heemschut waakt. Maar Heemschut zal dan
ook iets van zich moeten laten horen en de
discussie (en de actie) niet uit de weg moeten
gaan.
Wilt u reageren op bovenstaand artikel of om
andere redenen uw mening geven, dan kunt u
contact opnemen met de redactie. Het adres vind u
op de voorpagina.
J.F.K. Kits Nieuwenkamp (Vleuten) is lid van de
Provinciale Commissie Utrecht.
