februari 2002
Heemschut
37
Stadhuis Batavia, grijs gewassen tekening door
Johannes Rach, 1779 (Atlas Van Stolk top. 1042).
witgepleisterd en met een indrukwekkende
Ionische zuilengalerij. Het gebouw kreeg op
27 december 1949 historische betekenis, toen
het protocol van de soevereiniteitsoverdracht
binnen werd ondertekend.
Jakarta
Als Jakarta ging de stad haar nieuwe toekomst
in. In de halve eeuw die sindsdien is verstreken
heeft zij turbulente gebeurtenissen gekend,
sindsdien is zij ook geweldig gegroeid. Wel
tevreden is een belangrijk zakencentrum
geworden en ligt inmiddels ingebed in een
krans van agglomeratie. De huidige moderne
metropool met de torenhoge kantoorflats,
winkelplaza's, parkeergarages en superluxe
hotels, doet weinig aan vroeger denken. Toch
zijn herinneringen aan het koloniale verleden
bewaard gebleven, de genoemde Willemskerk
en andere 19de-eeuwse gebouwen als de
schouwburg overleefden de vernieuwingsgolf.
Mede dankzij gouverneur Sadikin, en met
behulp van Unesco en het Prins Bernhard-
fonds, kwamen in de jaren '70 van de vorige
eeuw projecten op gang tot behoud van VOC-
monumenten in de oude Benedenstad. Zo
kreeg het stadhuis een opknapbeurt. Men koos
voor het klassieke uiterlijk dat het gebouw in
de 19de eeuw verkreeg en dat toen door de
Fransman Hardouin is vastgelegd (afb. 6).
Alleen de sierbestrating en de fontein ont
breken op zijn aquarel, zij zijn wel te zien op
het werk van Rach. Tegenwoordig herbergt het
Willemskerk Batavia, gekleurde litho, naar
J.C. Rappard, uit: M.T.H. Perelaer, Het
Kamerlid Van Berkenstein in Nederlandsch-
Indië, Leiden 1888 (Atlas Van Stolk top. 1122).
b'EZÏG'T YAV HET eStaDhÓys- VAV 25Sa7AV/A MET J1ESSEESS"
TONTEWVAN VOO REN AAN TE ZIEN JVET .DE dfiOOTE
j ClftACT EN 2Y>7.7)w //oOKn .TtKAAT,
pand de historische collectie van de stad. Ook
andere gebouwen aan het plein werden geres
taureerd en kregen een museumfunctie. Waar
voorheen het deftige Bataviaans Genootschap voor
Kunsten en Wetenschappen was gehuisvest, staat
nu museum Wayang, met het graf van Coen.
Het pand van de voormalige Raad van Justitie is
Museum voor de Schone Kunsten geworden.
Van het Kasteel is niets over. Op de andere
oever van de Ciliwung huisvesten de Westzijdse
pakhuizen tegenwoordig het Scheepvaart
museum. Ook de stadswal en havenkantoor
De Uitkijk 'staan er goed bij'. Mochten deze
restauraties tot vreugde stemmen, het feit dat
recentelijk een vierbaans snelweg door de oude
stad is aangelegd zet zeker een domper. Toch is
Sadikin niet geheel somber. In een interview
van enkele jaren geleden sprak hij de verwach-
ting uit dat de Kali Besar, kloppend hart van de
oude stad langs de oevers van de Ciliwung-
rivier, spoedig zal worden gerestaureerd.
Wanneer deze insider optimistisch durft te zijn,
moeten wij onze zorgen wat betreft het behoud
van de monumenten wellicht eveneens een
beetje relativeren. Maar de tijd dringt en een
zekere haast is geboden, want de ontwikkelin
gen gaan snel in Jakarta. Dit zal Sadikin zich als
geen ander realiseren.
Mevr. dr. L. van der Wolde is wetenschappelijk
medewerkster van de Atlas van Stolk in Rotterdam.
Noten
1. De Haan, dl. 1, p. 160.
2. Perelaer, dl. 1 [t.o.p. 198].
3. Interview d.d. 18.11.1996; De Vletter, p. 106-107.
Literatuur
Diessen, J.R. van, Jakarta/Batavia, De Bilt 1989.
Haan, F. de, Oud Batavia, Batavia 1923.
Haks, L. en Maris, G., Lexicon offoreign artistsviho
visualizedIndonesia 1600-1950, Utrecht 1995.
Merrillees, S., Batavia in nineteenth century photographs,
Richmond, Surrey 2000.
Nieuhof, J., Gedenkweerdige zee- en lant-reise,
Amsterdam 1682.
Nix, J.C., 'Apictural history of Indonesia in
Rotterdam: Prints, drawings and photographs in
the Adas Van Stolk collection', Canadian Journal of
Netherlandic Studies (XV ii, 1995)
Perelaer, M.T.H., Het kamerlid Van Berkenstein in
Nederlandsch-Indië, Leiden 1888.
Vletter, M.E. de en Voskuil, R.P.G.A. en Diessen,
J.R. van, Batavia/Djakarta/Jakarta: Beeld van een
mctamotfose, Purmerend 1997.
Johannes Rach 1720-1783, Altist in Indonesia and Asia,
Catalogus National Library of Indonesia en
Rijksmuseum Amsterdam, 2001.
AVS-vouwblad nr. 4 Groetjes uit Indië, Rotterdam
1977.
AVS-vouwblad nr. 33 Nederlanders in Indië,
Rotterdam 1988.
