februari 2002
Heemschut
31
Mediterrane signatuur
Nu duidelijk was geworden, dat hetpraetorium
op het Kops Plateau in elk geval wat de functie
betreft een bijzonder bouwwerk was, rees de
vraag of die positie ook in de architectuur tot
uitdrukking kwam. Op het eerste gezicht lijkt
het gebouw evenwel low profile te zijn geconci
pieerd. Uit de grondsporen blijkt, dat het prae
torium was opgetrokken in een houten frame,
waarbij de resterende openingen met leem-
mortel afgewerkt vlechtwerk waren gevuld.
De vloeren moeten van hout zijn geweest, de
wanden waren bepleisterd en het dak was voor
zien van houten shingles. Deze bouwtrant heeft
voor ons wellicht een primitieve connotatie.
Praetorium op het Kops Plateau. Reconstructie
met links de hoofdingang tot het formeel-
representatieve deel van het complex en geheel
rechts de privé-vertrekken van de commandant
(reconstructie: PANSA BV, Kees Peterse,
Nijmegen; animatie: Maria Smith, Austin TX).
Ten tijde van Augustus was hij evenwel de
standaard voor militaire bouwwerken in het
noorden. Bovendien weten we dat rond het
begin van onze jaartelling in Rome zelf veel
woongebouwen geheel of gedeeltelijk in hout
waren opgetrokken. Vitruvius verzucht, dat hij
wenste dat het houten vakwerk nooit was uit
gevonden. Het was volgens hem voorbestemd
om te branden als een fakkel.
Mocht de bouwtechniek ons nog een moment
misleiden wat betreft de ontwikkelingsgraad
van het Nijmeegse complex, de ruimtelijke
dispositie maakt aan alle twijfel een einde.
Reeds eerder was al opgemerkt, dat een aantal
van de vertrekken qua vorm en ligging in het
complex geënt leek te zijn op pendanten in
woonhuizen en villa's in het Mediterrane
gebied. Dat gold en geldt niet alleen voor
Nijmegen, ookpraetoria, en overigens ook
Praetorium op het Kops Plateau.
Gereconstrueerde doorsnede over het formeel-
representatieve deel van het complex met van
rechts naar links: hoofdingang 1, atrium met
waterbekken 9, administratieve ruimte 16,
dienstvertrek 22 en zuilengang 35.
(reconstructie: PANSA BV, Kees Peterse,
Nijmegen; animatie: Maria Smith, Austin TX).
reliëf versierde terra sigillata. De meest duide
lijke aanwijzing ligt evenwel besloten in het
gebouw dat als residentie van de commandant
moet worden beschouwd: het praetorium. Dit
bevond zich aan de noordoostrand van het
plateau. Met een oppervlak van 1732 vierkante
meter past het Nijmeegse praetorium in het
rijtje van complexen van gelijke functie, die als
onderdeel van hetzelfde offensief vooral aan
de Lippe in Duitsland werden gebouwd. De
laatste bevonden zich evenwel in legioenskam
pen die vele malen groter waren dan de leger
plaats op het Kops Plateau. Met een uitzonder
lijk grote commandantswoning, een militaire
vertegenwoordiging die vooral uit 'hoge pieten'
bestond en de aangetoonde luxe lijkt het kwar
tier op het Kops Plateau terecht als command
opost te worden gezien.
Zicht vanaf het Kops Plateau over de Ooijpolder
met in de verte het gebied waar zich eens de
Germaanse vijand bevond. Dit moet men
hebben gezien vanuit de representatieve
ontvangstruimte 24. Vanuit de veilige
beschutting van deze ruimte werd de bezoeker
voortdurend herinnerd aan de Romeinse
ambitie in Germania Inferior en de functie van
het commandocentrum in het bijzonder (foto:
PANSA BV Nijmegen).
ji i.i.i.i
