'fóe> rvv o h w tr(XUtie,l
Actief
21
NOORD-HOLLAND
Binnengasthuisterrein
Amsterdavi Binnen de grenzen van het
beschermd stadsgezicht ligt een kloosterterrein
dat uitgroeide tot een ziekenhuis: het Binnen
gasthuis. Na verplaatsing van het ziekenhuis
naar een locatie aan de buitenkant van de stad,
het AMC, werden de gebouwen door de
Universiteit van Amsterdam in gebruik
genomen. Op een gedeelte van het terrein
kwamen nieuwe woningen, die nu ongeveer
25 jaar oud zijn.
De UvA vatte het plan op om de nieuw te
bouwen Universiteitsbibliotheek op het
Binnengasthuisterrein te projecteren, waarvoor
historische ziekenhuis-gebouwen en de relatief
jonge woningen gesloopt moesten worden.
Deze plannen riepen veel protesten op, maar
de tegenstand lag vooral op de hoogte van het
nieuwe ontwerp. Een enorme vormloze toren
zou de stad domineren en het silhouet volledig
verwoesten. Inmiddels zijn de plannen meer
malen onder druk van alle protesten veranderd,
maar de dreigende hoogbouw is nog steeds niet
uit het ontwerp verdwenen.
Heemschut Amsterdam heeft (ook in samen
werking met andere organisaties) zich uit
gesproken tegen de bouwhoogte en tegen de
sloop van historisch waardevolle bebouwing.
Westerdokseiland
Amsterdam Op het Westerdokseiland is een
nieuwe woon- en werkwijk gepland, waarbij
langs het IJ een kolossale gevel van 180 meter
lang en 40 meter hoog het zicht vanaf de stad
naar het water volledig afsluit. Bovendien
wordt de historische bebouwing, waaronder
het voormalige Koloniaal Etablissement, dat
later in gebruik genomen is door de Rijkspolitie
te Water, opgeofferd, terwijl het in de nieuw-
bouwplannen een karakteristiek herkennings
punt kan zijn van de historische context waarin
gebouwd wordt. Het contrast en de uitstraling
op de omgeving geven het gebied een meer
waarde. Wij kunnen ons voorstellen dat het
complex vrij in het water komt te liggen met
een verbindingsdam naar de weg. Heemschut
Amsterdam pleit voor een minder zware afslui
ting van de kop van het eiland, waarbij zicht op
het water behouden blijft en het silhouet van de
stad ook vanaf het water zichtbaar blijft. Een
nieuwe (watergebonden) functie voor het voor
malig Koloniaal Etablissement geeft de moge
lijkheid het complex in de plannen op te
Stadionplein
Amsterdam Na een langdurige strijd is men
erin geslaagd het door Jan Wils gebouwde
Olympisch Stadion met alle daarbij behorende
gebouwen en gebouwtjes op de Rijksmonu
mentenlijst te plaatsen. De twee Citroen-
gebouwen voor het stadion zijn eveneens
ontworpen door Jan Wils, de een uit 1931 is
onlangs een Rijksmonument geworden en de
ander uit 1964 is te jong voor rijksbescherming.
Zo is een uniek complex ontstaan, waarin de
stijlontwikkeling van een architect in één
oogopslag is te aanschouwen.
Tegenover het behoud van het Stadion stond
echter het verlies van het aantal daar te bouwen
woningen. Als compensatie liggen er nu
plannen om het huidige Stadionplein en het
gebied ten noorden van het stadion vol te
bouwen met woonblokken en op de plaats van
het jongste Citroëngebouw een nieuw plein te
creëren. In stedenbouwkundig opzicht zijn de
plannen slecht te noemen, omdat het nieuwe
plein niet meer allure krijgt dan 'open ruimte'
en de zichtlijnen vanuit de oude bebouwing
totaal worden genegeerd. Cultuurhistorische
en architectuurhistorische waarden gaan voor
altijd verloren. Daarom heeft Heemschut
Amsterdam tegen deze plannen geageerd en
bovendien voor het jongste gebouw de status
van een Gemeentelijk Monument aangevraagd.
Storkterrein Czaar Peterstraat
A msterdatn Aan de Czaar Peterstraat ligt de
ingang tot het Storkterrein, dat sinds drie
eeuwen wordt gekenmerkt door industrie.
Vanaf het ontstaan van het eiland Oostenburg
in 1660 vestigde de VOC hier haar werven en
haar magazijn. Van de drie scheepshellingen
zijn er inmiddels twee opgegraven en na uitge
breid gedocumenteerd te zijn weer onder een
laag aarde verdwenen. Het bestemmingsplan
voorzag op die plaats een garage en opslagter
rein voor de Stadsreiniging, waardoor het
onmogelijk bleek resten van de unieke werven
te behouden. Maar er is nog hoop voor de
toekomst. De derde helling ligt nog steeds
onder (eens) te slopen bebouwing, die mogelijk
met aanpassing van het bestemmingsplan
behouden kan blijven.
Op het terrein heeft ook het imposante maga
zijn gestaan, dat door het gewicht van een
enorme graanopslag op de verdieping is bezwe
ken. In 1897 bouwde architect Van Gendt, die
ook het Concertgebouw en de Stads
schouwburg heeft ontworpen, vijf hallen voor
de fabricage van locomotieven en treinwagons,
dwars op de plaats waar eens het magazijn
stond. In één van de hallen zal onderzoek uit
wijzen of de fundamenten van het magazijn
nog aanwezig zijn. De hal wordt mogelijk een
industriemuseum van scheepsbouw tot spoor
wegen. Heemschut Amsterdam houdt de
vinger aan de pols en steunt het initiatief voor
het museum en behoud van de laatste resten
van de VOC.
Marton Kuiperssecretaris Heemschut Amsterdam.
ZUID-HOLLAND
'De Speelman' rijksmonument
Sassenheim De bewaard gebleven molen
romp, het gemetselde onderdeel tot stelling
hoogte, van korenmolen 'De Speelman' is - na
jarenlange procedures door de vereniging
'Oud Sassenheim', daarin gesteund is door
Heemschut - op de rijksmonumentenlijst
geplaatst.
Een zaak van lange adem, waarmee echter het
karwei nog niet geklaard is.
Nu zal moeten worden gewerkt aan het op
hogen van het onderdeel met een fraaie romp,
kap en stelling met alles wat daar bij hoort. Het
einddoel is natuurlijk een draaiende en volop
koren malende molen, die een of meerdere
bakkers in Sassenheim van meel voorziet.
Gemetselde ondertoren van de voormalige
korenmolen De Speelman in Sassenheim, nu
Rijksmonument. Foto auteur.
Buitenplaats 'Hodenpijl'
Schipluiden Zoals aangekondigd in de
bijdrage Boerderijen; opgebruikt en afgedankt in
het decembernummer heeft Heemschut Zuid-
Holland begin januari de aanvrage tot rijksbe
scherming verzonden aan de Rijksdienst voor
de Monumentenzorg in Zeist. Het gaat bij
Hodenpijl om een buitenplaats, in zijn nadagen
ook in gebruik als boerderij, gelegen aan het
riviertje de Gaag in Schipluiden.
Het complex dateert in aanleg uit het begin van
de 18de eeuw volgens de schriftelijke bronnen,
maar wellicht dat hier doorgebouwd is op de
februari 2002
