Ons landschap
moet zijn leesbaarheid behouden
Jaap Kamerling
Voorzitter vanTuyII bij het 90-jarig jubileum van Heemschut:
Liefst driekwart van Nederland gaat de komende decennnia op
de schop. Het landschap wordt bezaaid met bedrijvencomplexen
en het Groene Hart dreigt men straks alleen nog van horen
zeggen te kennen. Heemschut is altijd succesvol geweest in zijn
acties voor het behoud van monumenten op kleinschalig niveau,
nu moet het zijn aandacht vooral gaan richten op de dreigende
grootschalige ontwikkelingen. Ons landschap moet zijn leesbaar
heid behouden.
Heemschut
Openingswoorden van EdirvaiiTiiyll van
SerQQskerken, voorzitter van de Bond
Heemschut, bij de viering van het 90-jarig
bestaan van Heemschut op 24 augustus jl. in de
aula van de Universiteit van Amsterdam, de
oude Lutherse kerk aan het Singel.
Ruim 400 leden zijn toegestroomd op deze
tropische dag, waarop Heemschut ook burge
meester Job Cohen van Amsterdam en wethou
der Monumentenzorg Bea Irik en talloze afge
vaardigden van zusterorganisaties verwelkomt.
De organist speelt vrolijke wijsjes en iedereen
komt elkaar weer tegen. Er wordt genoten van
de sfeer van de jaarlijkse landelijke Heemschut
dag.
Van Tuyll spreekt over het begin van de Bond
in de Amsterdamse Munt in 1911. Architecten
van naam als Berlage en Weissman waren toen
Burgemeester Job Cohen tot het 90-jarige
Heemschut: still going strong.
bij elkaar gekomen om met de oprichting van
de Bond de strijd aan te gaan met de desas
treuze effecten van de industriële revolutie.
Er dreigden grachten te worden gedempt en
monumenten te worden gesloopt. Er moest wat
gebeuren. Wat zou Heemschut worden? Een
vereniging van verenigingen of een vereniging
van particuliere leden? Het werd het laatste. Al
gauw verwierf de Bond zich de reputatie altijd
overal tegen te zijn. Zo conservatief. Maar zijn
we dat? Nee, we willen alleen kwaliteit behou
den. We zeggen echt niet altijd nee en willen de
toekomst van steden en dorpen niet frustreren.
Maar wel moeten we ons nu meer gaan richten
op de grootschalige ontwikkelingen, die de
schoonheid van het land als geheel bedreigen.
Burgemeester Cohen feliciteert Heemschut
met zijn jubileum. Hij herinnert aan de komst
van de welstandszorg in Nederland, waartoe
Heemschut destijds de stoot gaf. Ook wijst hij
op het effect van de populaire boekjes van de
Heemschutserie
Dankzij Heemschut behouden
Hij neemt de toehoorders mee op een denk
beeldige wandeling door de stad vanaf het
Stationsplein en wijst op de resultaten, die
Heemschut bereikte. Het Noord-Zuidhollands
Koffiehuis, dat voor de metrobouw moest
wijken: dankzij Heemschut herbouwd.
Het zeer beeldbepalende gebouw, waarin nu
het Kadaster zetelt: door actie van Heemschut
behouden. Het hoekpand van Nieuwezijds en
Nieuwezijds Kolk van Van Berkel haalt de
monumentenlijst nog wel eens, wacht maar af,
grapt de burgemeester. Vijf panden bij de post-
zegelmarkt: dankzij Heemschut gered. De
Prof. Herman Pleij ziet kansen voor Heemschut.
Foto's Bert Franssen.
panden aan het Singel, die zouden moeten
wijken voor winkelcentrum De Kalvertoren:
dankzij Heemschut mooi ingepast. Mede door
toedoen van Heemschut is De Jordaan niet
gesloopt en werden de Hollandse Manege en
de Vondelkerk gerestaureerd en herbestemd.
Ook minpunten
Maar er zijn ook minpunten: aan de
Martelaarsgracht staan nog steeds vier zeer
vervallen monumenten en de prachtige
Koepelkerk bij het Leidseplein en de
Willibrorduskerk zijn gesloopt.
Heemschut moet klokkenluider blijven. In
1955 gaf de Bond felle kritiek op de gemeente
lijke nota Binnenstad. De keus was: behoud en
herstel of grootschalige cityvorming. Mede
door Heemschut koos de gemeenteraad uitein
delijke voor behoud en herstel.
De stad Amsterdam is Heemschut dankbaar
voor zijn aanvankelijk niet altijd welkome kriti
sche commentaar.
Geen volk van helden en grootse
monumenten
Hoofdspreker deze dag is professor Herman
Pleijhoogleraar historische Nederlandse
letterkunde.
Hij steekt de draak met het Nederlandse volks-
4
oktober 2001
