oktober 2001
Heemschut
27
Aruba
De Arubaanse kustverlichting ten behoeve van
de scheepvaart kende behoudens enige kleinere
havenlichten drie werkelijke vuurtorens. Eén is
gesloopt, één heeft zijn functie verloren, maar
de derde waarschuwt nog immer kapiteins op
de onverzettelijkheid van de vaste klip.
In 1866 verzocht de toenmalige gezaghebber
Jan Helenus Ferguson de gouverneur van
Curagao om een stadsklok te mogen plaatsen.
Men besloot echter een vuurtoren te bouwen,
waar dan tegelijkertijd de luiklok in kon worden
opgehangen, waarmee men op de hele uren de
tijd kon aangeven. Dit geschiedde zelfs tot
1933. Deze vuurtoren met stedelijke functies
werd genoemd naar de toen regerende Koning
der Nederlanden, Willem-lII. Op zijn verjaar
dag, 19 februari 1868, brandde het vuurtoren
licht voor het eerst. Men plaatste de toren vóór
de hoofdpoort aan de westzijde van het fort
Zoutman. De eerste bouwlaag van de toren
fungeerde derhalve als monumentale toegang
tot dat fort. In de toren vestigde zich de politie
met een politiewacht. Destijds bevond zich op
de bovenste verdieping een achtzijdige lantaarn
voor de kerosine-lamp. De kerosinelamp werd
vervangen door een twee-pits petroleumlamp
(een oud exemplaar van de California-vuurto-
ren) en in 1930 door een acythyleenlamp. In
1935 is er electrisch licht op de toren gekomen.
In 193 7 kreeg de toren zijn huidige vorm door
Schets van een vuurtoren nabij Seroe Colorado
op de oostpunt Van Aruba. Het was de
bedoeling de toren te bouwen in de vorm van
een vierkant huisje. Deze inmiddels gesloopte
toren uit 1924 verving een oude houten toren
uit 1881. Tekening in de marge van een brief
van Openbare Werken Curagao aan de gezag
voerder van Aruba jan Frits Quast, 15-8-1924.
toedoen van gezaghebber I. Wagemaker. Aan
de bovenzijde werd een betonnen bouwlaag
toegevoegd, met aan elke zijde een stadsklok.
De nieuwe klok werd besteld bij Petit ér Fritsen
(Aarle-Rixtel). De lamp stond toen nog op een
van de hoeken. In 1963 werd deze weggeno
men en verloor de Willem-III zijn functie als
vuurtoren. Tijdens de restauratie werd op
Palmzondag 1980 de betonnen bak van
Wagemaker verwijderd en vervangen door een
in vorm overeenkomstige maar lichtere bouw
laag. De Toren Willem-III is een van de sterk
ste beeldmerken van Aruba.
Als monument voorgedragen
De noordwestpunt van Aruba is in nachtelijke
uren zichtbaar door de stralen van de California
vuurtoren op het kalkplateau Hudischibana.
Het geheel dankt zijn naam aan een in 1891 op
de klippen gelopen stoomschip van de West
India and Pacific Steamship Co., de California,
op haar tocht naar Colombia. In 1912 werd
besloten op Westpunt een vuurtoren te
bouwen; in 1915/1916 was de constructie van
de toren beëindigd. De bouw stond onder
leiding van deskundige vaklieden uit Nederland
en Curagao. Ter verlichting was een gaslamp
besteld in Frankrijk bij Barbier, Bénard
Turenne (Parijs; Dessin No.151032, Phare
d'Aruba). Bij de levering was tevens het systeem
inbegrepen, waarmee het licht kon worden
gedraaid, alsmede een handbediende brand-
stofpomp. Dat draaien van de lichtbundel werd
mogelijk gemaakt doordat een gewicht in één
nacht van boven in het lichthuis tot het maai
veld daalde. Als het gewicht van een klok gleed
het door de holle grenen trappaal van de
wenteltrap. 's-Morgens werd het dan weer
omhoog getakeld. In 1918 was het licht van de
circa 30 meter hoge vuurtoren voor het eerst
operationeel. De eerste vuurtorenwachter was
Jacob Jacobs, die het vak had geleerd op de toren
van Klein Curagao. Op 3 januari 1921 schrijft
de waarnemend directeur van Openbare
Werken aan de gezaghebber: 'Ik maak van de
gelegenheid gebruik U er van in kennis te
stellen, dat de opzichter by den nieuwen vuur
toren op de N.W. punt van Aruba, J.L. Jacobs,
met deze reis van de Frieda derwaarts vertrekt.
Eenige benoodigdheden als petroleum, luci
fers, alcohol, paraffine, glycerine, 2 verdam
pers, 1 bezem, 1 stoffer, 1 vuilnisblik, 2 droge
batteryen, 1 zakmesje, 5 meter wit katoengoed,
1 stang zeep, zoutzuur en eenig soldeersel,
welke ik voor de uitoefening van zyn dienst
noodig achtte, heb ik hem medegegeven.' Het
Nationaal Archief bewaart een handgeschreven
rapport van Jacobs over de maand april van dat
jaar: 'Het gloeilicht heeft goed bijgedraaid en
helder gebrand. Er is dringend gebrek aan
drinkwater, want in de regenbak zijn (sic) geen
water, Aruba den 1ste Mei 1921.'
Het bijhorende vuurtorenwachtershuis was
[Jilll
De vuurtoren California op de westpunt van
Aruba gaf in 1918 voor het eerst zijn licht
signaal, zes keer per minuut, met intervallen
van tien seconden. Foto auteur.
geschikt voor dubbele bewoning. Vanuit het
zuiden leidde een lange trap vanaf het platteland
van Aruba naar de dienstwoning op het plateau.
De lamp brandde aanvankelijk op farolin, later
op asythyleen-gas, waarna omstreeks 1969-
1970 werd overgeschakeld op elektriciteit
(vriendelijke mededeling van R.I. Winklaar en
Candido Carrasqueró). De vuurtoren is groten
deels opgebouwd uit breuksteen, kalk en
cement; de afwerkingslaag van de conische
schacht bestaat uit witgeschilderd pleisterwerk.
De grondplaat van de bovenbouw is vanaf de
wenteltrap via een nauw luik te betreden. Een
kleine steektrap verleent toegang tot de boven
ste trans (totale diameter 1,9 meter). Hier
bevindt zich ook het feitelijke licht van de toren
in een rond lichthuis met acht gebogen venster
ruiten. Het geheel wordt afgesloten door een
klein koperen koepeldak met windwijzer en
bliksemafleider. Deze vuurtoren van Westpunt
op Aruba markeert het meest westelijke punt
van het Koninkrijk der Nederlanden.
Drs. M. Bakker is archeoloog/architectuurhistoricus
te Heemstede.
Noten
1 Aruba, voorheen en thans, H.E. Lampe, Aruba 1932.
2 Michael A. Newton, 'De Willemstoren op
Bonaire', in: De Stenen Droom, opstellen over
bouwkunst en monumentenzorg, opgedragen aan
prof. dr. ir. C.L. TemminckGroll, pag. 158-166.
Met dank aan Michael Newton, Curagao, dr. Henny
E. Coomans en de Nederlandse Vuurtorenvereniging.