Van Zuiderzee tot IJsselmeer:
Enkhuizen
Agnes Mars
Toekomstig cultureel erfgoed in de mist
'Vuurtoren Enkhuizen met Lelydijk'; dat herkennen wij, maar
daar achter? Hoe moeten wij dat interpreteren? 'Dat laat ik aan
de toeschouwer over', antwoordt Louis Swagerman (in 1951
geboren te Hoorn, autodidact), eigentijds kunstenaar. Hij vertelt
er weinig over, de interpretatie is aan ons. Swagerman schildert
realistisch/romantisch. Zijn werken doen denken aan romantische
schilders waaronder Caspar D. Friedrich en Turner.
augustus 2001
Heemschut
43
Vuurtoren Enkhuizen, Louis Swagermans
Om het cultureel erfgoed echt te beleven
wandelen wij achter de vuurtoren en voorbij de
moderne haven direct de oude stadskern
binnen. Samen met de grotendeels gaaf geble
ven omwalling is zij in haar geheel beschermd
stadsgezicht.
Aan de Breedstraat staat sinds 1688 het schitte
rend gerestaureerde stadhuis van Enkhuizen.
Op de eerste verdieping is de burgerzaal met
aansluitend de Burgemeesterskamer, de
Raadzaal en de Weeskamer. Het is een lust
voor het oog de vakkundige restauratie te bekij
ken. Het wel en wee door de eeuwen heen is te
proeven in de auto-onvriendelijke straatjes: de
visserij, walvisvaart, VOC, het gevecht tegen
het water. De waarschuwingen naar de veran
derende mentaliteit in het verleden zijn te lezen
in opschriften en tegelplateaux. Zoals: 'de kost
gaet voor de baet uyt' en 'die benyt een ander
syn profyt, die quelt zijn vlees en verslyt zyn tyd'.
Voor de afsluiting van de Zuiderzee in 1932
besefte Enkhuizen al dat de materiële cultuur
van het hele Zuiderzeegebied zou verdwijnen.
Het bestuur en de bevolking zette zich in voor
het behoud daarvan. Zij organiseerden in en
rondom de Drommedaris, een machtig verde
digingswerk uit de 16dc eeuw, tentoonstellin
gen en markten. De Enkhuizer firma Sluis en
Groot schonk de stad in 1930 het 'Peperhuis' als
museumgebouw. Het Peperhuis aan de Wier-
dijk gebouwd in 162 5 kent een lange geschiede
nis als opslag voor goederen, woonhuis en
eigendom van de VOC, Kamer Enkhuizen.
Het pand onderging veel restauraties en
aanpassingen en biedt nu toegang tot een
bijzonder museum. Het Zuiderzeemuseum.
Tijdens die wandelingen rond Enkhuizen is het
ook eens boeiend om silhouetten van stadjes te
bekijken. Er is iets vreemds met silhouetten. Zij
bewegen, waar je ook bent en zij houden voort
durend de aandacht vast. Kerktorens, markante
gebouwen, molens, schoorstenen, huizenrijtjes;
het lijkt of zij een rondedans maken en telkens
verspringen van links naar rechts. Soms staan
zij voor elkaar en dichterbij gekomen weer uit
elkaar.
Wat zal de schok groot zijn als de mist is opge
trokken achter de vuurtoren van Enkhuizen en
wij een silhouet zouden zien met een buiten
proporties hoog hotel.' Er is dan helemaal geen
samenspel meer met de andere gebouwen die
zo voor ons zijn gaan leven en een eigen karak
ter vormen.
Caspar D. Friedrich, (1774-1840) schreef: 'Het
is niet de taak van de kunstenaar om de lucht,
het water, de rotsen en de bomen getrouw weer
te geven. Hij moet in zijn scheppingen zijn ziel
laten weerspiegelen en zijn gevoelens'. De
kunstenaar Louis Swagerman doet dit dan ook
en hij laat het baken, dat de weg wijst, goed
zien. Is het gemeentebestuur van Enkhuizen de
kunstenaar van de ruimtelijke ordening?
Heemschut reikt het gemeentebestuur argu
menten aan voor een juiste beslissing. Op die
manier weet Heemschut ook het toekomstig
cultureel erfgoed te beschermen.
Werk van Louis Swagerman te zien van
29 september t/m 21 oktober, Pulchri Studio
Den Haag.
Agnes Mars is lid van de Provinciale Commissie
Heemschut Noord-Holland.
