juni 2001
Heemschut
19
poort, gemeente Bloemendaal als
geheel op de rijksmonumentenlijst
te plaatsen. Deze aanvraag is
gedaan samen met het Cuypers-
genootschap, de Stichting Ons
Bloemendaal, de Vereniging
Behoud Landgoed Meer en Berg
en de Stichting Santpoort. Zoals
we al eerder meldden heeft de
Provincie Noord-Holland het
complex aan een projectontwikke
laar verkocht, omdat een behande
ling van psychiatrische patiënten
niet meer in gesloten inrichtingen
plaatsvindt. Noord-Holland is
sinds 1850 de enige provincie, die
de behandeling, het beheer en de
h uisvesting van deze patiënten
geheel onder eigen supervisie
heeft geplaatst. Maar niet alleen
dit is uniek. Ook de architec
tonische opzet en de uitwerking
op het terrein van het voormalige
landgoed Meer en Berg uit de
17de eeuw is nationaal en interna
tionaal een unicum. Het oudste
gedeelte, het hoofdgebouw, is
reeds rijksmonument. De
beschrijving daarvan is echter zo
summier, dat niet erg duidelijk is,
wat nu precies onder de monu
mentale noemer valt. De zijvleu
gels van het hoofdgebouw, de
schoorsteen en de waterpomp zijn
niet beschreven, hoewel deze bij
de aanwijzingsprocedure begin
1970 wel zijn opgenomen en de
provincie daartegen geen bezwaar
heeft ingediend. Ook de kapel, de
hoofdingang en de portierswoning
staan op de rijkslijst. Verder heeft
de provincie Noord-Holland de
directeurswoning Meerzicht, die
net als het hoofdgebouw rond
1848 door J.D. Zocher is ontwor
pen, op haar monumentenlijst
gezet. Met de andere indieners van
het verzoek bij de staatsecretaris is
Heemschut echter van mening,
dat vele andere later gebouwde
delen van het complex tot de nog
altijd waarneembare totaalconcep
tie behoren van een groot buiten-
stedelijk ziekenhuiscomplex, in
Nederland nergens anders aanwe
zig. Om te voorkomen, dat bij de
voorgenomen bouw van minimaal
250 en maximaal 450 woningen
die samenhang verdwijnt en ook
de landschappelijke en ecologische
waarde op de schop gaat, is het
verzoek ingediend.
Tegen hoge GSM-mast
Broek in Waterland Zo vlak bij
Amsterdam is nauwelijks een
ander beschermd dorpsgezicht zo
goed bewaard en nog altijd van
verre waarneembaar in het open
weidelandschap als Broek in
Waterland. De karakteristieke
toren van de oude kerk is het al
eeuwen bekende baken boven het
dorp. Als teken van onze techni
sche vooruitgang en tevens cultu
rele neergang stelt de gemeente
voor daar nog een panorama aan
toe te voegen en wel een GSM
mast van 40 meter hoogte, die de
kerktoren sterk kleineert.
Heemschut Noord-Holland heeft
daar ernstig bezwaar tegen
gemaakt bij de gemeente.
Een en ander is des te onbegrijpe
lijker omdat staatssecretaris van
Natuurbeheer, mevr. Faber
Waterland, als Waardevol
Cultuurlandschap (WCLwil
opnemen in het Nationaal Land
schap Midden Noord-Holland.
Waterland is in de Vijfde Nota
Ruimtelijke Ordening, die nu op
stapel staat, als een van de elf
gebieden aangegeven, die van grote
landschappelijke en cultuurhisto
rische waarde is. Het zal duidelijk
zijn, dat antennes van 40 meter
hoogte daarin geen visitekaartje
zijn.
Breed actiefront
Haarlem In Haarlem heeft een
groep verontruste personen een
stichting opgericht, die de strijd
heeft aangebonden met de
gemeente over haar monumenten
beleid. De aanleiding daartoe lag
ook al in de - inmiddels ook door
Heemschut Noord-Holland
gewonnen - strijd tegen de voor
malige Appelaarplannen rond het
Enschedé-complex bij de Grote
Markt. Inclusief de ingang van de
parkeergarage, die mede door
onze actie niet alleen een tijdelijk
karakter heeft maar ook aanvaard
baar onopvallend wordt vormge
geven, hebben wij de herziene en
aangepaste plannen akkoord
bevonden. De Raaksplannen,
waarin onder andere een megabio
scoop is opgenomen en vier
monumentale panden moeten
worden gesloopt, hebben wij met
lede ogen ook moeten aanvaarden,
omdat de gemeenteraad gekozen
heeft voor de uitvoering daarvan
door MAB Vastgoed. In een eerder
fase hadden wij onze voorkeur al
uitgesproken voor het Bouwfonds
plan, waar in elk geval twee monu
mentale gebouwen - het kerkje de
Hoeksteen en het beeldbepalende
Frans Halscollege - zouden
blijven staan.
De groep verontrusten heeft mede
door een advertentie in Het
Haarlems Dagblad laten weten,
dat zij desondanks zijn ongenoe
gen wenst uit te spreken over het
gemak, waarmee de gemeente
omgaat met de monumenten in
dit beschermde historisch stadsge
zicht; 2200 burgers hebben hun
adhesie betuigd met deze actie.
Inmiddels is Heemschut benaderd
door de Historische Vereniging
Haerlem om samen uitgangspun
ten te formuleren bij de aanpak
van nieuwbouwplannen in relatie
tot het monumentenbehoud. Een
dergelijke formule zou ook voor
andere steden bruikbaar kunnen
zijn, die net als Haarlem rijk aan
beeldbepalende c.q. monumentale
gebouwen zijn.
Bewaar unieke begraafplaats
Huizen Heemschut Noord-
Holland gaat overleggen met de
gemeente Huizen om te voorko
men, dat deze haar plannen
uitvoert om de unieke oude
begraafplaats in Huizen te ruimen.
Deze werd in 1815 aangelegd en
heeft net als die op Marken geen
grafstenen maar eenvoudige,
genummerde paaltjes. De naast
gelegen traditionele begraafplaats
raakt vol, men wil nu de oude
begraafplaats als traditionele
begraafplaats gaan gebruiken en
daarom ruimen. Heemschut
meent echter, dat dit een stukje
cultuurhistorisch erfgoed is. Deze
vorm van begraven komt nog voor
bij kerkelijke stromingen, die
herdenkingstekens op graven uit
den boze achten en de plek van
teraardebestelling slechts aan
willen geven met een eenvoudig
merkteken.
Stolpboerderijen niet slopen
De Schermer Heemschut
Noord-Holland heeft ernstig
bezwaar gemaakt tegen de ingrij
pende plannen, die moeten leiden
tot verbetering van de verkeerssi
tuatie op de Oostelijke Randweg
van Alkmaar. Daartoe moet de N
244 (naar Purmerend) bij de
Leeghwaterbrug over het Noord-
Hollands Kanaal en de N 242
vanaf de grote rotonde De
Kooimeer worden verbeterd. Wie
van de verkeersproblemen aldaar
op de hoogte is, zal dat begrijpen.
Dat daarvoor enkele huizen en
bedrijfsgebouwen zullen moeten
verdwijnen zal niemand bestrijden.
Wel is het onaanvaardbaar en voor
Heemschut zeker, dat vijf histo
rische voor Noord-Holland zo
kenmerkende stolpboerderijen
moeten worden gesloopt. De
oudste - uit 1700 - is notabene
rijksmonument en twee anderen
zijn rond 1880 gebouwd en alle in
redelijke staat.
Na een grondige restauratie pronkt in Haarlem, molen De Adriaan weer aan
het Spaame. (foto Henk Vijn)
