Van Zuiderzee tot IJsselmeer Volendam c EI Agnes Mars Op zoek naar de ziel en de weg kwijt zijn? In 1900 schreef een enthousiaste reiziger, die de haven van het vissersdorp Volendam binnenvoer: 'Deze nederzetting dient door vreemdelingen en schilders bezocht te worden! Vrij van de onrust en losbandigheid van onze grote steden kunnen alleen zij in beeld en geschrift weergeven wat ik hier ervaar als geluk en tevredenheid.' En zo is het ook gegaan. In deze serie neemt Agnes Mars ons mee naar oude havenstadjes langs het IJsselmeer. Ze verkent het historisch erfgoed daar, laat schilderijen zien en signaleert wat er mis is gegaan of dreigt te gaan. april 2001 Heemschut 37 Terwijl in de nabije omgeving de industrie bloeide bleef Volendam echter achter op die ontwikkeling. Over land was Volendam alleen te voet te bereiken via een schelpenpad vanaf het veel rijkere Edam. De geïsoleerde ligging en de verbondenheid met het water waren bepalend voor het karakter en de levenswijze van de bevolking. De hardwerkende mannen en vrouwen in hun 'nederige stulpjes', trouw aan hun tradities, vormden de eigenheid van Volendam. Veel vreemdelingen en kunstenaars waaronder Willy SluiterAugustin Hanicotte en PaulSignac hebben de authenticiteit inderdaad weten vast te leggen. Zij schilderden vaak vanaf de waterkant de typisch Hollandse tafereeltjes in en rond de haven; zoals de grote botters, in Volendam kwakken genoemd, het post- en telegraafkantoor, waar veel lief en leed uitge- Het oude postkantoortje van Volendam. Foto Cor Kes, Luxe Photography. wisseld werd, de visafslag en sobere visserswo ningen. Zo is de bebouwing aan de vroegere Zuiderzeedijk met de nauwe straatjes daarach ter nog steeds sfeer- en beeldbepalend. Deze plezierige situatie werd bedreigd door grote veranderingen toen in 1932 de Zuiderzee door de afsluitdijk IJsselmeer werd. Daarna volgden de oorlogsjaren en de wederopbouw. De visse rij liep weliswaar terug maar het toerisme nam sterk toe. De infrastructuur over land werd ver beterd en er werden nieuwe wijken gebouwd. Gelukkig bleef aantasting van de bebouwde kern van Volendam ondanks deze ontwikkelin gen uit. Voor de 'vreemdeling' van over land en de liefhebbers van de pleziervaartwas en is de haven aan de voormalige Zuiderzeedijk nog steeds een feest der herkenning. De bedreiging van het culturele erfgoed in Volendam is echter niet voorbij. Het voormalig postkantoor, strategisch gelegen en beeldbepa lend, menig keer afgebeeld, dreigt gesloopt te worden. Heemschut voelt zich geroepen hier voor aandacht te vragen, met nadruk echter voor de emotionele waarde van het markante gebouwtje. Als dat gesloopt wordt, dan is Volendam niet meer specifiek Volendam en is de 'vreemdeling' inderdaad de weg kwijt en wordt het een haven als iedere andere haven. De toerist kan zich dan alleen in het museum vergapen aan hoe het eens was. Waarom kan dit gebouwtje niet gerestaureerd en onder houden worden en bewaard blijven voor ons nageslacht? Het wint dan zelfs aan karakter en wordt een meerwaarde voor zijn omgeving. Heemschut wijst daar met klem op. Met het behoud van dit voormalig postkantoortje blijft Volendam Volendam. De volgende aflevering laat een situatie in Hoorn zien, waar het echt inis ging. Schilderijen, etsen en foto's zijn in historische- en streekmusea te zien en in Volendam bij cafe- restaurant Spaander. A. Mars is lid van de Provinciale commissie Heemschut Noord-Holland.

Periodieken van Erfgoed Vereniging Heemschut

Heemschut - Tijdschrift 1924-2022 | 2001 | | pagina 39