16
Heemschut
april 2001
Cerard Lairesse, Apollo en Aurora, 1671, doek,
204,5 x 193,4 cm, New York, The Metropolitan
Museum of Art.
De schildering laat goed zien hoe men een
vertrek optisch probeerde te vergroten door
een uitzicht op de hemel weer te geven. Zo'n
lucht met wolken werd dikwijls voorzien van
Olympische goden of vliegende mythologische
figuren, hoewel enkele bijbelse taferelen ook
zeer geschikt werden geacht. In de Grote Zaal
van het Prinsenhof te Delft toont bijvoorbeeld
de plafondschildering van Leotiaert Bramer de
Hemelvaart van Christus. Terwijl soms door
middel van schijnarchitectuur, zoals een
geschilderde balustrade, de indruk wordt
gewekt dat de wanden zich boven het eigenlijke
plafond uitstrekken, is dit bij de Dordtse zolde
ring niet het geval. Pas in het werk van de clas
sicistische schilder en theoreticus Gerard
Lairesse treffen we voor het eerst overtuigende
Herakles en Ares. Foto Jos Deuss.
Peter Paul Rubens, Alexander kroont Roxane,
doek, 116,3 x 105,8 cm, Wörlitz, Schloss
Wörlitz.
en perspectivisch correcte illusionistische
plafondschilderingen op doek aan. Op de
tentoonstelling is ook van zijn hand een prach
tig schilderij te zien dat naar alle waarschijnlijk
heid een schoorsteenstuk is geweest (afb. 4).
Weergegeven zijn de zonnegod Apollo en de
dageraad Eos of Aurora, mythologische figuren
die we ook vaak op plafondschilderingen
aantreffen (hijvoorbeeld de gewelfschildering
van Jacob van Campen in de eerder genoemde
Oranjezaal).
Als men in de trapzaal van het Dordrechts
Museum - waar het doek var Lairesse hangt -
omhoogkijkt, ziet men overigens nog twee
plafondstukken, van Augusthius Terwesten uit
1686. Hoewel op één van de stukken de bood
schappergod Hennes is weergegeven, zijn de
doeken niet bij de tentoonstelling betrokken
vanwege de algemeen allegorische voorstellin
gen die niet teruggaan op Grieks mythologi
sche verhalen. De recent gerestaureerde schil
deringen maken deel uit van een compleet
bewaard gebleven goudleer-interieur uit de
17de eeuw, afkomstig uit het huis De
Rozijnkorf in Dordrecht. Deze goudleerkamer
krijgt een plaats in het vernie uwde museum Mr.
Simon van Gijn, dat later dit jaar zijn deuren
weer opent voor publiek.
Drs. S. Paarlberg is gastconservator van het
Dordrechts Museum.
