f
*<jfk
jr
w
6
Heemschut
De Raambuurt Oost in 1995; de punten geven
de schoorstenen aan op de vier plattegronden.
De fabrieksgebouwen in 1995.
Rijksmonument in 1998.
'"Jï:
.s;mur
.«SliÉiu
ÜHiH:'' tB-aSSWiiju
,igl{: ,.uöS»5»jh::s^
niÉjr''' 'V#''
-V
Situatie in december 2000.
voor de Monumentenzorg nog kunnen optre
den. Maar Van de Laar vindt dat de dienst het
er op het beslissende moment bij heeft laten
zitten. 'De rijksdienst heeft er op een cruciaal
moment op aangestuurd om de Raambuurt
beschermd stadsgezicht te maken, maar daar
voelde de gemeente, heel begrijpelijk, niet
voor.'
Zwak verhaal
Binnen een gemeentelijke organisatie zijn altijd
meerdere partijen met verschillende belangen
onder verschillende aanvoerders, legt Van de
Laar uit. De stad was van mening dat ze al heel
wat deed door uit te gaan van het bestaande
stratenpatroon en het behoud van de boven
genoemde monumenten. Ze legde dat ook vast
in een bestemmingsplan.
De Rijksdienst voor de Monumentenzorg
kwam in reactie op het bestemmingsplan met
een zwak stedenbouwkundig verhaal over de
waarde van de industriële ensembles in de
Raambuurt. Een verhaal, dat tegengesteld was
aan de enthousiaste verhalen van weer andere
medewerkers van dezelfde dienst. De totaalvi
sie van de rijksdienst was niet sterk en werd ook
niet gepresenteerd, zo vervolgt Van de Laar.
Het besef van de zeldzaamheid van de
Bergpoortstraat klonk later wel degelijk door in
de beschrijving van de Raambuurt in het
Monumenten Selectieproject, dat in opdracht
van de Rijksdienst is uitgevoerd, staat: 'Het
19de-eeuwse industriële karakter maakt de
buurt een van Nederlands meest illustratieve
ensembles.'
Van de Laar's conclusie is helder: 'De
Rijksdienst voor de Monumentenzorg had
meer dan genoeg in huis om de waarde van dit
unieke ensemble vast te stellen, heeft dat tien
jaar geleden ook gedaan, maar bleek, toen het
op schieten aankwam, weinig daadkracht te
hebben om deze voor Deventer en Nederland
belangrijke straat ook werkelijk te behouden.
Het ensemble had zelfs de status van rijksmo
nument!' Van een gemeente met intern tegen
gestelde belangen kun je nu eenmaal niet
verwachten, dat ze qua erfgoed voor de muziek
uidoopt. Zeker niet als het om moeilijk te
ontwikkelen, bijvoorbeeld vervuilde terreinen
gaat.
De Rijksdienst moet sinds 1988 een decentrali
satiebeleid uitvoeren. In de wet staat, dat
monumentenzaken grotendeels bij de
gemeente lopen en daarom alleen is het behoud
van zulke unieke ensembles vaak bij voorbaat
een verloren zaak. Kennelijk kijkt de dienst op
belangrijke momenten alleen naar juridische
haalbaarheid. Angst regeert. De dienst hecht
als het erop aankomt meer waarde aan een juri
disch juist standpunt dan aan inhoud en
behoud.'
Van de Laar vervolgt: 'Dit is niet een pleidooi
om verantwoordelijkheid bij gemeenten weg te
nemen. Gemeenten met een volwassen zorg
voor monumenten moeten de ruimte hebben.
De Rijksdienst heeft de taak de vaak broodno
dige specialistische kennis, de discussie en de
vorming te leveren. Maar een gemeente, die
intern verdeeld is en daarmee erkende monu
mentale waarden in het gedrang laat komen,
moet daar door de rijksdienst op aangesproken
worden. Maar daar heeft de dienst op dit
moment niet het lef, niet de samenhang en niet
de middelen voor.'
Op gang
De vernieuwing van de Raambuurt is in deze
dagen op gang gekomen. Aan de rand van de
wijk heeft het AKZO/Nobel-gebouw een
nieuwe bestemming gekregen: het herbergt de
kunstuitleen, expositieruimte en ateliers.
Willem Jonkers heeft het gebouw van het vroe
gere modellenpakhuis aan de Raamstraat
gekocht en er zijn smederij in onder gebracht.
Er is veel ruimte voor bedrijfsactiviteiten. Ook
is er een galerie om zijn werk te presenteren.
Zelf gaat hij wonen op de bovenste verdieping,
een hele ruime woongelegenheid met een
fantastisch uitzicht over de buurt. Het is de
bedoeling dat in de karakteristiek dichte silo
van Wijers een archeologisch depot van
provincie en gemeente wordt ondergebracht.
De exploitatie was bij het schrijven van dit
artikel december 2000) nog niet rond.
Het heeft lang geduurd voor men kon begin
nen met de werkzaamheden voor de nieuw
bouw, mede als gevolg van acties tegen de
ontruiming en sloop van woningen. Maar
E.J.Eggink, directeur van de N.V.Bergkwartier
(Stadsherstel) is optimistisch. 'Wij vinden dat
ook industriële gebouwen onze aandacht
verdienen, niet alleen 17de-eeuwse panden met
trapgevels.' Stadsherstel heeft drie objecten in
deze buurt: de vroegere inktfabriek, de arbei
derswoningen en de silo met fabrieksgedeelte
van maalderij Ten Hove. In de vroegere inktfa
briek komen zes appartementen.
De arbeiderswoningen uit de 19de eeuw zullen
gerenoveerd worden. 'Het authentieke karakter
ervan zal zoveel mogelijk in stand blijven. Zo
komt de opkamer ook in de vernieuwde versie
van de huizen voor.' Uiteraard is het de bedoe
ling in ruime mate modern comfort te bieden
in deze woningen met een woonkamer, slaap
kamer en badkamer beneden en twee slaapka
mers en een douche boven. Het worden huur
woningen. In het fabrieksgebouw van Ten
Hove worden appartementen gemaakt, waar
onder een aantal maisonnettes. Eggink ten
slotte: 'Dit zou wel eens een van de mooiste
buurten van Deventer kunnen worden.'
Het zal echter nog wel een jaar of twee, drie
duren voordat de vernieuwing in de Raambuurt
haar beslag heeft gekregen.
W. Burgers is journalist te Hoofddorp.
februari 2001
