Column
Red het stadspoldertje
februari 2001
Heemschut
3
'Zou mooi zijn maar liever een plicht met recht
op subsidie.'
En wat vind je in dit verband van de fiscale aftrek
baarheid, die wel voor het onderhoud van rijksmo
numenten maar niet voor dat van gemeentelijke
monumenten geldt.
'Dat zou ook moeten gelden voor de gemeente
lijke. Maar ik begrijp het wel. Minister Ruding
van Financiën was daar destijds op tegen,
omdat Den Haag wel greep heeft op het aantal
Rijksmonumenten, maar niet op het aantal
gemeentelijke. Gemeenten zouden dan ongeli
miteerd de gemeentelijke monumentenlijsten
kunnen gaan uitbreiden met onvoorspelbare
fiscale gevolgen.'
Welstand te liberaal
Wat vind je, als we het hebben over de Woningwet,
van het Welstandstoezicht. Het maken van erkers,
schuurtjes en dergelijke wordt vergunningvrij.
Zitten daar geen grote risico's in uit esthetisch
oogpunt?
'De bedoeling was om alles wat tot dusverre
meldingplichtig was vrij te maken van een
bouwvergunning als het maar niet vanaf de
openbare weg zichtbaar was. Maar nu dreigen
deze bouwwerken vergunningvrij te worden,
ook als ze wel vanaf de weg zichtbaar zijn.. Te
liberaal van de staatssecretaris. Op die manier
verrommelt het straatbeeld.'
Hoe zit het met de onafhankelijkheid en deskundig
heid van de welstandscommissies?
'Ze moeten tegenwoordig onafhankelijk en
deskundig zijn samengesteld. Na de komende
wijziging van de Woningwet zullen deze
Het Korenmetershuisjede zetel van
Heemschut.
commissies moeten werken op basis van
plannen en criteria, die door de gemeenteraad
duidelijk zijn vastgesteld. Dat is een goede
ontwikkeling.
Anders is het met de monumentencommissies.
Die hoeven nog steeds niet onafhankelijk en
deskundig te zijn samengesteld. Een te betreu
ren achterstandssituatie.'
Wat vind je van eigentijdse architectuur' in een
historische omgeving?
'Accoord, mits die de historisch-ruimtelijk
waardevolle omgeving geen cultuurschade
berokkend wordt.
Nieuwbouw moet niet historiserend zijn, maar
moet rekening houden met aard en wezen van
het gebied. Bij kleinschaligheid past geen
grootschaligheid en hij grootschaligheid geen
kleinschaligheid. Het gaat om de genius loei
van een gebied. Die is bepalend. De vraag is
voor Heemschut overigens niet 'wat vinden
jullie van een ontwerp?'
Maar: brengt dat schade toe aan het erfgoed
erom heen?'
Heemschut nostalgisch bezig?
Wat vind je van het verwijt aan het Heemschut,
dat het te zeer nostalgisch bezig is?
'Het ondernemen van actie moet altijd gemoti
veerd zijn, gebaseerd op feiten, expertise en
argumenten. Je kunt historisch Nederland zien
als een soort openluchtarchief, een ruimtelijk
archief. Dat betekent niet: niets veranderen.
Net als in de Belvedere-nota gaan wij uit van
behoud door ontwikkeling. We hebben geen
statische maar een dynamische behoudsstrate-
gie. Je kunt het voortbestaan van monumenten
garanderen door ze te laten functioneren door
middel van goede herbestemmingen. Dus geen
nostalgische behoudzucht maar goede ruimte
lijke kwaliteitszorg.'
Bescherming landschap erbarmelijk
Heemschut was in de jaren '20 trendsettend, toen
het als eerste de vorming van schoonheidscommissies
bepleitte en als eerste de strijd aanbond tegen ontsie
rende reclame.
Kun je Heemschut nog steeds trendsetter noemen?
'Heemschut zette de bescherming van het
historisch-ruimtelijk karakter van ons land al
begin jaren '80 in zijn statuten en hanteerde de
Belvedere-filosofie, die daaruit voortspruit, ook
lang daarvoor al. Wij waren "Belvedere" avant
la lettre.
Wij kunnen nu in het jaar 2 001na 90 jaar, de
winst binnenhalen.
Maar we zij er nog lang niet want, zoals ik al
zei, met de bescherming van het landschap is
het nog steeds erbarmelijk gesteld. We zitten in
een permanente ruimte-strijd in Nederland en
de Bond Heemschut moet daarbij het grote
belang van de cultuurhistorische factor krach
tig blijven benadrukken.'
Het stukje groen zal ongetwijfeld achter het
rode (contour) podood van de Vijfde Nota
Ruimtelijke Ordening terecht komen maar
ook dan nog moet een stad er zorgvuldig mee
omgaan. Ik doel op het laatste restant van het
oorspronkelijke cultuurlandschap binnen de
stedelijke Ringweg in Amsterdam, dat opge-
offerd dreigt te worden aan de compacte stad:
een veenweidegebiedje in de Watergraafsmeer.
Een eeuwenoud landschap, het laastste stukje
polder, waaraan je kunt zien hoe de in 1629
drooggemalen Watergraafsmeer er toen
uitzag. Het poldertje is sinds de droogmaking
vrijwel onveranderd gebleven en herbergt nog
enkele oude boerderijtjes, waaronder de Anna's
Hoeve. In het poldertje huizen nog hazen en
hermelijnen en worden zei fs reeën gesignal
eerd. Het poldertje kon totnogtoe behouden
blijven dankzij actieve buurtbewoners en
doordat de biologen van de Universiteit van
Amsterdam zich erover ontfermden vanwege
de hoge ecologische waarde.
Diezelfde universiteit dreigt nu de polder weg
te vagen. Zij legt er een Science-park aan en
samen met de gemeente wil zij nu al haar bèta
faculteiten verplaatsen naar het park, waarin
het poldertje zich totnogtoe wist te handhaven.
Er komt midden door de oude polder een
nieuwe ontsluitingsweg en bovenop het met
zorg aangelegde ecolint zijn vijf kantoortorens
van liefst 70 meter hoog gepland. Rondom de
Anna's Hoeve komt kantoor- en bedrijfsruimte
in een wand van 45-55 meter. En aan de
historische ringdijk komen woontorens van
30 meter. Parkeren kan straks op de mooie,
oude dijk. Boerderij Winterhoorn verdwijnt.
Dat althans staat in het Stedebouwkuindig
Programma van Eisen, dat in april in de
commissie RO van de gemeenteraad komt.
j En dat terwijl in de Nota van Uitgangspunten
nog gerept werd over de hoge waarde van het
gebied. Toen konden zowel Anna's Hoeve als
boerderij Winterhoorn fraai geïntegreerd
worden in de plannen. De ringdijk zou een
fiets- en wandelroute worden en de kantoren
I
niet hoger dan vier lagen. Het kan verkeren.
Inmiddels is er een actiegroep 'Sciencepark
Groen' geformeerd, die een laatste poging wil
doen het veenwijdegebied te redden. Ook stads
deel Oost/Watergraafsmeer wil het gebied zo
groen mogelijk houden maar Amsterdam heeft
het gebied al lang naar zich toegetrokken als
j grootstedelijk project. Waarom kan een stad
als Amsterdam niet een klein beetje ruim te
gunnen aan zijn laatste stadspolder? Laat de
stad een voorbeeld nemen aan de dichtst-
bebouwde gemeente van Nederland,
Voorburg, dat desondanks een groen imago
weet hoog te houden en zelfs over een stads
poldertje beschikt.
Jaap Kamerling