Join the winners
Jaap Kamerling
Joseeph van der Haagen tot de mensen die overwegen lid te worden
van de 90-jarige Bond Heemschut:
'Join the winners' mogen we na 90 jaar strijd om schoonheid best
zeggen.
Dat motto geeft Joseeph van der Haagen, directeur planologische
en juridische zaken van de jubilerende Bond Heemschut mee.
Het heeft lang geduurd maar we hebben uiteindelijk erkenning
gekregen. Join the winners, zegt Van der Haagen dan ook tegen
de mensen, die overwegen lid van het jubilerende Heemschut te
worden. Een interview.
Heemschut
Drs. J.P.J. van der Haagen.
'In de jaren '70 kwam er een ethische golf over
ons land heen en in de jaren '90 volgde een
ware esthetische golf, zo verklaart Van der
Haagen het succes van de monumenten
bescherming, waarvoor Heemschut zich inzet.
'De interesse voor ruimtelijke kwaliteit, archi
tectuur en monumenten is de laatste tien jaar
enorm toegenomen.
In het midden van de jaren '90 leidde de nieuwe
golfbeweging tot het Deltaplan voor de monu
mentenzorg, nadat de monumentenbeweging
op precies het goede moment de noodklok had
geluid over de verwaarlozing tot dan toe van
onze monumenten. Er werden voor de periode
tot 2005 honderden miljoenen door de rege
ring toegezegd. Het zijn de opeenvolgende
bewindslieden Hedy d'Ancona en Aad Nuis
geweest, die zich hiervoor sterk hebben
gemaakt. Intussen is al dit geld besteed voor het
terugdringen van de achterstand in de restaura
ties en zal er de komende jaren nog enkele
honderden miljoen besteed worden. In 2010 zal
90 procent van onze monumenten weer in
goede staat verkeren. En dan wordt permanent
onderhoud van die monumenten natuurlijk
steeds meer het punt van aandacht.'
We gaan even terug in de tijd. Welke vooruitgang
is er sinds 1911 toen Heemschut werd opgericht
geboekt?
'Er is sindsdien onvoorstelbaar veel bereikt. In
het begin van de 20ste eeuw was er alleen nog
maar een afdeling op Binnenlandse Zaken,
waar een paar mensen zich bezig hielden met
de topmonumenten van ons land. Inmiddels is
er een goed geëquipeerde Rijksdienst voor de
Monumentenzorg en kwam er in 1961 een
Monumentenwet, die in 1988 werd vervangen,
Heemschut heeft bij de totstandkoming van
beide een belangrijke insprekende rol gespeeld.
Tijd voor nieuwe Monumentenwet?
Is het geen tijd voor weer een nieuwe
Monumentenwet?
'Ik denk, dat wijziging wel nodig is. De filoso
fie, die Heemschut altijd heeft beleden, het niet
geïsoleerd bekijken van individuele monumen
ten maar in relatie tot de gehele omgeving, zou
in de wet moeten worden uitgewerkt.
Je hebt wel dorps- en stadsgezichten, die als
stedebouwkundige monumenten onder de
Monumentenwet ressorteren maar ook histo-
risch-geografisch monumentale gebieden
zouden als monumentale districten bescher
ming moeten krijgen.En ook de bescherming
van wat nu in de rijksnota Belvedere-gebieden
worden genoemd zou wettelijk verankerd
moeten worden in de Monumentenwet als
monumentale districten. De Beemster bijvoor
beeld.
Een cultuurhistorisch heel belangwekkende
polder, die nota bene wel de Werelderfgoedlijst
heeft gehaald maar niet is beschermd als officieel
Rijksmonument.
De vorig jaar gelanceerde Belvedere-filosofie,
die inhoudt dat bij alle ruimtelijk relevante
plannen en de inrichting van het landschap de
cultuurhistorische factor als uitgangspunt
wordt genomen, vond bij Heemschut een warm
onthaal. Geen wonder want de Bond zag de
monumentenzorg altijd al zo breed als in deze
filosofie. Het gaat om de bescherming van
historisch-ruimtelijk Nederland, zo staat in de
statuten van de Bond te lezen.'
Van der Haagen is daarom zo ingenomen met
Belvedere omdat hij vindt, dat het cultuurland
schap in Nederland nog altijd slecht beschermd is.
Vijfde Nota R.O.
'In de discussie over de Vijfde Nota
Ruimtelijke Ordening zie je dat economische
waarden bij de inrichting van ons landschap
toch weer de overhand dreigen te krijgen. Wat
minister Pronk probeerde te bereiken - het
creëren van groene zones en rode contouren -
werd door andere bewindspersonen weer
bestreden.
Je kunt, meent Van der Haagen, de ruimtelijke
ordening in Nederland niet streng en juridisch
genoeg maken. Geen mooie intenties als 'wij
streven naar' maar de bescherming van het
landschap juridisch vastleggen. Neem die al
maar uitdijende kassenbouw, die 24 uur per dag
verlicht is. Een schrijnende aantasting van het
landschap.'
We gaan weer even terug naar de Monumenten
wet. Wilde het Ministerie in de huidige wet niet de
zogeheten voorbescherming afschaffen?
Een regelingdie inhoudt, dat bijzondere gebouwen,
die nog niet beschermd worden, kunnen worden
voorgedragen voor de Rijkslijst en daarmee voor
lopig al vast een beschermde status krijgen.
Van der Haagen: 'dat dreigde inderdaad even
omdat men vond, dat dit instrument nogal eens
oneigenlijk werd gebruikt. Actievoerders
namen soms te lichtvaardig hun toevlucht tot
dit middel. Maar ik hoor hier niets meer over,
het zal wel niet doorgaan.'
En de 50-jaren grens als toelatingscriterium voor de
Rijkslijst?
'Op zich is die grens wel verdedigbaar uit histo
risch oogpunt. Je moet ergens een grens stellen,
maar in feite wordt die grens willekeurig
getrokken.'
Geen onderhoudsplicht zonder recht op
subsidie
In de Monumentenwet ontbreekt de onderhouds
plicht voor monumenten. Moet dat er in?
2
februari 2001
