Herbouwde binnen steden onder druk 11 Peter Nijhof Tijdens de Tweede Wereldoorlog zijn enige tientallen stads- en dorpskernen zwaar beschadigd. Soms werd al tijdens de oorlogs periode met de wederopbouw begonnen, zoals in Middelburg. In andere plaatsen duurde het soms tot in de jaren '60 voordat de wederopbouw kon worden afgesloten. Een halve eeuw later staan de herstelde stads- en dorpscentra van toen opnieuw onder druk door functieverlies, modernisering, maar ook op kleinere schaal door slechte inrichting van de openbare ruimte, hinderlijke reclame en: door gebrek aan waardering. De gemeente Tiel, waar al deze problemen spelen geeft de weg aan om tot een gericht beleid te komen, gebaseerd op respect voor de erfenis van de wederopbouwperiode. februari 2001 Heemschut 37 Tiel is een van de vele Gelderse gemeenten, die zwaar beschadigd uit de oorlogstijd tevoor schijn kwamen. Een brede strook van overwegend woon-winkel panden was weggevaagd. Al in het najaar van 1945 werd gestart met het Wederopbouwplan. Vanwege de vele tegenstrijdige belangen werd het zogenaamde Basisplan pas in 1949 door het Rijk goedgekeurd, maar ook daarna ging het gesteggel tussen Rijk en gemeente over de uitwerking door. Het eindresultaat mag er uiteindelijk toch zijn.. Er werden enkele stedenbouwkundige wijzigingen doorgevoerd Goed aangepaste nieuwbouw aan de Markt in Tiel. Foto auteur. zoals het verbreden van de hoofdwinkelstraat en het realiseren van enkele verkeersdoorbraken. De nieuwe bebouwing zocht aanvankelijk in sterke mate qua maat, schaal en ritmiek aanslui ting op de overgebleven historische bebouwing en was zowel traditioneel als sober van aard, zowel naar materiaalgebruik als qua architec tuur. Er werd een consequente driedeling aangehouden in de opbouw van winkelpui, woonverdiepingen en kap. Dit traditionele bebouwingsbeeld, geïnspireerd op de Delftse School, werd gaandeweg de uitvoering van de wederopbouw steeds meer verdrongen door moderne gebouwen met een functionalistisch karakter, met name aan de Markt. De zo herbouwde binnenstad heeft sindsdien goed gefunctioneerd, maar is bij haar inwoners nog weinig geliefd. Vooral de oudere bewoners bekijken liever met weemoed oude ansichten Van vroeger'. Als winkelcentrum is de binnen stad inmiddels toe aan nieuwe impulsen, maar de gemeente heeft daarbij niet ingezet op grootschalige sloopplannen, integendeel. Besloten is om de planvorming mede te stoelen op een zorgvuldige analyse en waardering van de bestaande bebouwing. Daartoe is door Leon van Meijel, toenmalig medewerker van Het Gelders Genootschap, in het jaar 2000 een grondig onderzoek verricht op basis van archief- en literatuurstudie en gesprekken met plaatselijke Topstukken van de wederopbouw' (oral history). Daarnaast is een complete inven tarisatie van de wederopbouwarchitectuur uitgevoerd. Gelijktijdig is langs verschillende lijnen door de gemeente gewerkt om het draag vlak onder de bevolking en winkeliers voor de wederopbouwarchitectuur te vergroten, onder meer door een huis-aan-huis verspreide fraaie brochure getiteld "Gekoesterde continuiteit. De wederopbouw van de Tielse binnentsad (1945-1965). (nog verkrijgbaar via de gemeente!). In een nauw samenwerkingsverband tussen de Kwaliteitscommissie (gecombineerde wel stands- en monumentencommissie voor de binnenstad) en de gemeentelijke monumenten ambtenaar Mark Stafleu (inmiddels werkzaam in de gemeente Utrecht) wordt als vervolg gewerkt aan de waardering van de geïnventari seerde bebouwing. Enerzijds als bouwstenen voor het Beeldkwaliteitsplan, anderzijds als basis voor een selectie van gemeentelijke wederop- bouwmonumenten. De aanpak van de Tielse binnenstad toont aan, waarin een betrekkelijk kleine stad groot kan zijn. Vandaar, dat Tiel eind september 2000 de gastheer was van het eerste Landelijk Weder- opbouwoverleg. Dit initiatief van de Rijksdienst voor de Monumentenzorg is er opgericht, om de komende jaren regelmatig te komen tot een uitwisseling van kennis, ervaring en beleid tussen vergelijkbare "wederopbouwgemeen- ten'. Voor 2001 staat als eerste de gemeente Rotterdam op het programma, een van de andere voortrekkers op dit gebied. Drs. Peter Nijhof is werkzaam als coördinator Industrieel erfgoed en Wederopbouw bij de Rijksdienst voor de Monumentenzorg in Zeist.

Periodieken van Erfgoed Vereniging Heemschut

Heemschut - Tijdschrift 1924-2022 | 2001 | | pagina 40