februari 2001
Heemschut
23
Entree Fort Oranje. Het poorthuis bestaat uit
twee kleine huisjes en diende vroeger als
woning van de commandant.
In 1682 wordt Sint-Eustatius een compagnies
kolonie als onderdeel van de Westindische
Compagnie, geadministreerd door de Kamer
van Zeeland. Statia ontwikkelde zich op econo
misch terrein voorspoedig dankzij de gunstige
ligging ten opzichte van de omringende Franse,
Spaanse en Engelse koloniën. Deze landen
mochten van de moederlanden niet met elkaar
handel drijven. Daar het moeilijk was de kolo
niën vanuit Europa goed te bevoorraden,
omzeilde iedereen deze wet, wat voor Sint-
Eustatius zeer gunstig uitpakte.
Saluut
De 18de eeuw staat bekend als bloeitijd.
Terwijl de populatie tegenwoordig uit niet
meer dan 2.000 mensen bestaat, bereikte die in
1790 haar piek met ruim 8.000 bewoners. De
vele pakhuizen langs de baai waren gevuld met
suiker, katoen en andere grondstoffen en
Europese goederen waar in de Nieuwe Wereld
vraag naar was. Gedurende de Amerikaanse
Revolutie, toen de Britten de noordoost kust
van Amerika blokkeerden, speelde het neutrale
Statia tevens een belangrijke rol in het ver
handelen van voedsel en voorraden, waaronder
buskruit, aan de Revolutionairen. Op
16 november 1776 verscheen het oorlogsschip
Andrew Doria, getooid met de vlag van de
Noord Amerikaanse opstandelingen, op de
rede van Statia en vuurde een saluutschot af.
Na overleg met de gouverneur van het eiland,
vuurden de kanonnen van Fort Oranje een
groet terug, waarbij Nederland onbedoeld een
historische daad stelde en officieel de nieuwe
republiek erkende. Heden ten dage is
16 november een nationale feestdag.
Museum
Vanaf 1816 is Statia definitiefin Nederlandse
handen. Van een economisch bolwerk is geen
sprake meer. Veel van de pakhuizen aan de
haven, ooit de spil van de welvaart, werden
verlaten en vervielen om uiteindelijk geclaimd
te worden door de zee. Naast de zichtbare en
onzichtbare ruines aan de haven biedt de
huidige bebouwing talrijke herinneringen aan
de 18de eeuw. Eigenlijk is Oranjestad een
openluchtmuseum. In 1974 werd een belang
rijke stap tot behoud van de historische bouw
werken gezet met de oprichting van de The
Sint-Eustatius Historical Foundation. Een van
haar eerste activiteiten vormde de ingrijpende
restauratie van Fort Oranje, waarna de
hervormde kerk werd geconserveerd, Ford De
Windt gerestaureerd en een museum ingericht.
Dit museum opende in 1975 haar deuren en is
sinds begin '80 gehuisvest in het fraai inge
richte Jan Simonsz. Donckerhuis in het
centrum van Oranjestad. Het is een van de
oudste en mooiste huizen van de stad en
behoorde tot een vermogende handelaar. De
exacte bouwdatum van het bakstenen huis is
niet bekend, maar het wordt op een plantage
map, getekend in 1775, genoemd. Het museum
schenkt ruim aandacht aan de geschiedenis van
het eiland vanaf de eerste Indiaanse bewoners
en de manier waarop in de voorgaande eeuwen
gewoond en geleefd werd. Zo is een aantal
jaren geleden de oorspronkelijke broodoven in
de tuin hersteld.
Versterkingen
De commandeurs Johcm Heyliger (1743-1752)
en Jan de Windt (1753-1775) versterkten het
gehele eiland met een krans van forten, kust-
batterijen en versterkingen waaronder Fort
Oranje en het waarschijnlijk uit 1753 daterende
Fort de Windt. Al deze bouwwerken hadden
weinig defensief effect daar de bewoners het
eiland tot 1816 maar liefst 22 keer zonder slag
of stoot hebben overgegeven. Omstreeks 1780
zijn de meeste forten en versterkingen reeds
vervallen. Het eiland kent nu twee interessante
forten, waarvan Fort Oranje de grootste en
meest imposante is. Diverse malen is de
oorspronkelijke vierkante vesting verbouwd en
uitgebreid. Het heeft sinds het begin van de
18de eeuw een kwartcirkelvormige opzet met
drie bastions. Direct boven de toegangspoort
met daarop het wapen van Sint-Eustatius
bevindt zich een poorthuis met rechts een klok
kentoren en links de oude gevangenis met
enkele cellen. Op de imposante wallen staan
diverse kanonnen opgesteld die voor het laatst
in 1882 dienst deden voor het lossen van
saluutschoten. Enkele van deze kanonnen zijn
Ruïne van Fort Amsterdam aan de baai in
'Lower Town'.
4 -V N^7T
