december 2000
Heemschut
5
De KPN wil het radiozendstation Kootwijk (1918-1921) slopen. Het in rationalistisch/
expressionistische stijl gebouwde Rijksmonument is een schepping van J.M. Luthmann en opgetrokken
in gewapend beton. Heemschut is verontwaardigd en is in actie gekomen. Het heeft de gemeente
Apeldoorn verzocht geen sloopvergunning te verlenen.
voor werden de omschrijvingen langer
gemaakt. Aan het werkelijk doel is men daarbij
vaak voorbij gegaan en zo zijn deze recentere
omschrijvingen alleen maar langer en absoluut
niet beter geworden. Doorgaans put men zich
uit in ellenlange omschrijvingen, die de voor
gevel tot het detail van het toegepaste voegwerk
beschrijft. Vaak komen zij- en achtergevels er
bekaaid af en aan het interieur wordt al hele
maal geen aandacht besteed. Als je wilt weten
wat nu precies beschermd is, moetje een brij
aan tekst doornemen en kom je niet zelden tot
de conclusie dat nog steeds niet eenduidig is
aangegeven waarover de bescherming zich nu
eigenlijk uitstrekt. Wat betreft de redenen tot
plaatsing, deze is tegenwoordig wat systemati
scher opgezet, waardoor de nieuwste omschrij
vingen doorgaans beter scoren dan de oude.
Het kan echter veel beter.
Geschreven foto
Veel van de omschrijvingen zijn in feite een
'geschreven foto': een tekst die vele pagina's
bestrijkt, terwijl een enkele foto zoveel meer
informatie zou bieden. In het kadèr van het
MSP (Monumenten Selectie Project) en ten
behoeve van gemeentelijke lijsten zijn er vaak
onnodig lange beschrijvingen gemaakt. De
onleesbaarheid van deze opsommingen maakt
het moeilijk om te bepalen wat nu precies
beschermd wordt.
Geschreven foto's hebben zeker nut. Vaak is in
woorden duidelijker aan te geven wat bijzon
derheden zijn en wat opmerkelijke details.
Weggooien moet je dit soort gegevens dan ook
niet, maar in een redengevende omschrijving
horen ze absoluut niet thuis. Een redengevende
omschrijving is een (nagenoeg) statisch docu
ment. Gegevens die je verzamelt en in een
document aan een monument zou willen
koppelen, horen thuis in een apart documen
tatiebestand, dat dan telkens aangevuld kan
worden. Bovendien hoeft het toevoegen van
gegevens dan geen overheidmonopolie te zijn.
Iedereen moet interessante gegevens in het
documentatiebestand kunnen deponeren.
In een soort embryonale vorm bestaat zoiets in
het Utrechts Documentatie Systeem, waarin
behalve officiële teksten ook krantenknipsels
en dergelijke hun plaats vinden. Tijd voor de
Rijksdienst dus, nu ze met redengevende
omschrijvingen aan de gang gaan en een deel
van de zich daarin bevindende informatie
anders moeten gaan opslaan, om daar eens in
de keuken te kijken.
De jongste omschrijvingen bestaan doorgaans
uit drie paragrafen: inleiding, omschrijving en
waardering. De laatste paragraaf hangt niet
zelden als los zand aan het voorafgaande. Na de
geschreven foto wordt, onder de waardering,
geponeerd waarom het monument van belang
is. Vaak is er geen enkel aanwijsbaar verband
met de omschrijving, terwijl je toch zou
verwachten dat juist de omschrijving daartoe de
aanleiding geeft.
De 'ideale' redengevende omschrijving
De thans gebruikelijke 'drietrapsraket' van
inleiding, omschrijving en waardering biedt
ruimte om tot een ideale redengevende
omschrijving te komen. Die zou mijns inziens
in principe niet langer dan een enkel A4-tje
moeten zijn. Wil men meer gegevens kwijt, dan
moet daarvoor een ander medium gekozen
worden. Zo is het in deze tijd van moderne
technologie eenvoudig realiseerbaar om een
monumenteninformatiesysteem met aanvul
lende informatie te koppelen aan de redenge
vende omschrijvingen. Alle omschrijvingen
(gemeenten, provincies en Rijk) in één bestand,
on-line op het Web, dat zou het mooiste zijn.
Het informatiesysteem moet door een zo breed
mogelijke groep van nieuwe informatie voor
zien kunnen worden (kennis delen is kennis
vermeerderen). Door de decentralisatie is er
echter in monumentenland een nieuw soort
verzuiling opgetreden, waardoor dit - waar het
de integratie van bestanden van diverse overhe
den betreft - voorlopig nog wel een stille wens
zal blijven.
