december 2000
Heemschut
39
Het door Braaksma en Roos gerestaureerde
Gemeentemuseum in Den Haag. Foto Museum.
periode is niet de methode Braaksma Roos.
Braaksma: 'Eigenlijk is het fort sinds de bouw
voortdurend veranderd. Vooral de invloed van
de Tweede Wereldoorlog is hier gigantisch
geweest. Daar getuigen de mitrailleurkoepels
en de tientallen bunkers bijvoorbeeld van. Maar
ook de schilderingen die de Duitse militairen
aanbrachten op de muren in de Koepelzaal. De
wereld die ik hier in 1997 aantrof was zo over
rompelend indrukwekkend dat ik dacht: hier
moet je met je vingers afblijven.'
Intuïtie en verbeelding
Het zichtbaar maken van de geschiedenis en
het behouden van het speciale karakter zijn
voor hem belangrijke restauratie-uitgangspun
ten. Hij heeft niks met de 'keurige' restauraties
van trapgevels, middeleeuwse kastelen en spie-
gelpaleizen. 'Goede materialen en kleurstellin
gen gebruikt hoor, daar niet van. Maar het zijn
in mijn ogen levenloze decors geworden. Het is
vaak zo spanningsloos', zegt hij peinzend. 'Het
gaat bij die gebouwen meestal om het conserve
ren en soms reconstrueren van wat er gezeten
zou kunnen hebben. Dat zijn min of meer
gebaande wegen. Wat mij interesseert zijn
projecten waar je moet zoeken naar de essentie
van de sfeer, naar de geschiedenis en hoe je die
kunt behouden en versterken met minimale
eigentijdse ingrepen.' Het bureau Braaksma
Roos zoekt, of het nu restauratie of nieuwbouw
betreft, naar het geheim van de plek. 'Wij
proberen altijd de geschiedenis en het karakter
zichtbaar te maken. Maar zonder het gebouw
of de plek op te poetsen want dan verdwijnt die
onbenoembare sfeer weer.' Restaureren is in
hun visie dus niet een louter technische aange
legenheid. Er is meer nodig. En dat meer heeft
te maken met intuïtie, verbeelding en emotie.
'Restaureren is niet in regeltjes vast te leggen.
Het is een voortdurende zoektocht naar een
evenwicht tussen behoud van het karakter en de
toekomstige gebruikswaarde. Daarom werken
wij ook niet volgens een gefixeerd restauratie
plan maar in regie. Zo spelen we in op vondsten
en ontdekkingen die we tijdens de restauratie
doen.'
In het diepe binnenste van het fort hangt een
suizende stilte. Onze voetstappen klinken hol in
de schaars verlichte, meterslange, smalle gangen
met dikke, gemetselde muren en gewelven van
brikkenbeton. Ook hier wordt de geschiedenis
nergens weggepoetst. 'Nee, dat gat in het
gewelf waar dat beton doorheen steekt helen we
dus niet aan. En we gaan ook nergens netjes
schilderen en mooi afwerken. Dan breng je het
Het gerestaureerde interieur van het
Gemeentemuseum.
karakter van de ruimtes om zeep en krijg je
straks het gevoel of je in een lege huiskamer
staat.' Daar waar ingrepen noodzakelijk zijn
wordt dat uiterst terughoudend gedaan. Maar
wel zo dat het als toevoeging zichtbaar is,
bijvoorbeeld door het gebruik van iets ander
metselwerk. Heel subtiel zijn de voorzieningen
aangebracht, noodzakelijk voor de toekomstige
gecombineerde maritieme, culturele, museale
en economische functies van het forteiland.
Soms zijn dat ingenieuze vondsten. Zoals de
aanpak van de voormalige manschappenverblij
ven waar straks kantoren komen. Midden in de
overwelfde ruimtes liggen 'tapijten' in de vorm
van verzonken houten plateaus waarin alle
infrastructuur komt. De rest van de klinkervloer
en ook de wanden blijven hierdoor onaangetast.
Restaureren betekent voor Yske Braaksma het
proeven, aanvoelen van en zoeken naar de
specifieke sfeer, het speciale karakter van het
complex. Het betekent de historische continuï
teit bewaren, onderzoeken, afwegen, scheppen,
reflecteren op wat er op die plek gebeurd is. En
op basis daarvan verdergaan. Yskeriaans noemen
ze dat op het Forteiland. Op het eiland is goed
te zien tot wat voor een imposant en intrige
rend resultaat deze Yskeriaanse aanpak leidt.
De VWZuid-Kennemerland houdt op 7 januari,
4 februari, 4 maart en 1 april rondleidingen op het
Forteiland. De boot vertrekt om 11.45 vanaf de
Seinpostweg in IJmuiden naar het eiland. Om.
12.00 begint de rondleiding. Kaarten af 25,-zijn
verkrijgbaar bij de VW aan de Zeeweg 189
(tel. 0255-515611).
