Schippersherberg
augustus 2000
Heemschut
31
huis anno 1998, een minitieuze beschrijving
van het exterieur en interieur; een wandeling
door en om het complex, van kelders tot
zolders. Een losse plattegrond, bijvoorbeeld als
boekenlegger zou hierbij handig zijn geweest,
want soms weten we niet precies meer waar we
staan.
In de loop van het verhaal vallen er steeds meer
onderdelen af, totdat we uiteindelijk op de kale
grond staan. Gevaren van deze methode? Van
der Meule: 'Vraagt de gebruikelijke methode
veel van het voorstellingsvermogen, hier wordt
een beroep gedaan op het geheugen.' Bepaalde
gegevens kunnen soms verder in het verhaal in
een vroegere bouwfase een verklaring vinden.
De lezer zal zelf moeten ervaren wat hij van
deze manier van geschiedschrijving vindt.
Restauratie
In het volgende hoofdstuk wordt de grote
restauratie van 1971 tot 1962 beschreven. Het
complex zoals wij dat nu kennen is het resultaat
van deze ingrijpende restauratie, waarbij door
architect Jo Kriiger conform de jaren '60 een
reconstructieve aanpak gebezigd werd. Er
vonden ook uitbreidingen in belendende perce
len plaats, want er was al jaren een nijpend
tekort aan ruimte.
Zo verhaalt het boek verder van de ene restau
ratie naar de andere aanbesteding en reparatie.
Het complex wordt steeds kleiner, totdat we in
1578 in het woonhuis staan dat in dat jaar door
het hoogheemraadschap werd aangeschaft. Er
vond een grote verbouwing plaats volgens een
bestek uit 1598. Dit bestek werd integraal
opgenomen en toegelicht.
Het huis deed dienst als woning van de dijk
graaf, als vergaderplaats en als ontvangstruimte
voor hoge gasten en relaties. Zo zou het tot in
de 19de eeuw gebruikt worden. Daarna werd
het meer een administratief centrum, dat steeds
groter werd, zich over de stad verspreidde en
nu in een nieuw gebouw zit.
Vormgeving
De bijzondere vormgeving is van Irma Boom
met Gerlinde Schuller.
De rouwrandjes, die overigens minder rouwig
worden naarmate men in het boek vordert,
vormen de paginering. Een gedurfd staaltje van
vormgeving. Persoonlijk vind ik dat deze balk
langs de pagina's afbreuk doet aan de vele
prachtige foto's, tekeningen en kaarten uit
diverse perioden die het boek rijk is. De vorm
geving van het boek is opvallend, vooral opval
lend anders. De steunkleur is koningsblauw, de
kleur van water, die we bijvoorbeeld ook terug
zien op het briefpapier. Consequent blauw zijn
bijvoorbeeld de zinnen in de tekst, die iets
zeggen over de foto's, tekeningen en platte
gronden.
Het is een verrassend boek geworden, qua
layout, qua vormgeving en ook wat de tekst
betreft. Van der Meule is er in geslaagd om de
doorgaans saaie bouwhistorische en architec
tuurhistorische beschrijvingen leesbaar te
houden. Zo vraagt hij zich bijvoorbeeld ergens
af hoe het in zo'n pand, dat werd geboend met
groene zeep en koperpoets, waar kachels en
kaarsen brandden en waarschijnlijk ook onge
wassen mensen toefden, geroken moet hebben.
Drs. Meule, Leo van der, Het Rijnlandshuis,
teruggevolgd in de tijd; ontleedkunst op een Leidse
kavel; 2000-1578. Eindredactie Lucy Giebels.
Amsterdam, Architectura Natura, 2000.
232 p. ISBN 90 72381 08 4. Prijs 70,-.
Entree Rijnlandshuis. Foto's Leo van der Meule.
In de buurt van Hengelo (Ov.) wordt
een oude schippersherberg met sloop
bedreigd.
In de komende Heemschut zal een artikel
over de herberg verschijnen.
Red.
