ifsr
m
Geplukte kip
Heemschut
29
Amsterdam veelvuldig gebruikt. Een erkerto
rentje gaf de hoek aan van de Hobbemastraat-
Hobbemakade. De balustrades en pinakels
maakten het geheel elegant af. Het gebouw had
een ingetogen allure, waarbij het uiterlijk en de
functie ervan een eenheid vormden.
Rond de eeuwwisseling werden er moderne,
veiligere rijwielen geïntroduceerd en de oefen
hal werd niet meer gebruikt. De Internationale
Maatschappij tot Verkoop van Industriële
artikelen kon best een grote hal gebruiken.
Voor de zware machines die de Maatschappij
tentoonstelde, moest de vloer van de hal
grondig versterkt worden. Ingenohl adviseerde
in het midden van de zaal over een breedte van
10 meter en een lengte van 42 meter, 159
houten heipalen extra te slaan en over het
geheel een houten funderingsconstructie aan te
brengen. De nieuwe bestemming was geen lang
leven beschoren. De ruimte werd vervolgens
gebruikt voor tentoonstellingen, vergaderingen
en grote evenementen.
Badinrichting
In het begin van de 20ste eeuw groeide het
besef van algemeen welzijn, hygiëne en volks
gezondheid. Voor een nieuw ziekenhuis zocht
professor Otto Lanz een geschikte lokatie. Deze
kliniek, de Boerhavekliniek, werd weliswaar
verderop nieuw gebouwd, maar bij het zien van
het Veloxgebouw zag Lanz de mogelijkheid
voor een badinrichting. Hierop nam hij initia
tief en in 1910 werd door de NV Maatschappij
Zuiderbad opdracht gegeven aan de architecten
E. Verschuyl tn Jan Stuyt voor het interieur een
verbouwingsplan te maken.
De reeds aangebrachte versterking in de funde
ring bleek voor een waterbassin echter niet
voldoende. Wederom werden er aan de zijkan
ten palen bijgeslagen, waarop gemetselde
poeren werden aangebracht. Hierop rustte het
waterbassin. Zo stond de rest van het gebouw
vrij van de druk die het gevulde bassin eventu
eel kon uitoefenen.
Blauwbekkende jongens
In 1912 werd het Amsterdamse Zuiderbad fees
telijk geopend. Er was centrale verwarming en
electrisch licht aangebracht. Een restaurant en
een kapsalon gaven de nieuwe levensstijl aan.
Bij binnenkomst ging je een statige trap op.
In het goed verlichte zwembad viel meteen
de klaterende fontein met het wapen van
Amsterdam op. Onderaan de fontein leidden
twee marmeren trappen naar de zijkant van het
bad. Daarachter waren de douches en zuilen
galerij met de kleedhokjes, aan de voor- en
achterzijde bleven de balkons gehandhaafd; dit
alles gaf de verschillende lagen van de bevol
king die er gebruik van zouden maken, een
goed gevoel. De meisjes en jongens waanden
zich door die omgeving in een sprookje. De
jongens herinnerden zich vooral de badmees
ter, met die vreselijke stem, die hen achterna
zat. Maar bij de meisjes sprak de waterval zó
tot de verbeelding, dat zij feeën en prinsessen
werden. Het sprankelende water veranderde
in een golvende mantel met glitters waar de
sterren vanaf sprongen. En later, toen gemengd
zwemmen toegstaan werd, veranderden de
blauwbekkende jongens in reddende prinsen.
Deze romantische beleving van jongeren zal
nooit veranderen. Gedurende een halve eeuw
omarmde het gebouw de tijdloze emoties van
de Amsterdamse jeugd. Zij had er geen erg in
wat zich daarbuiten afspeelde. Maar, helaas
pakten zich donkere wolken samen.
Met de buitenkant van het Zuiderbad ging het
ongemerkt snel bergafwaarts. Door de twee
wereldoorlogen, vervuiling, slecht onderhoud
en gebrek aan geld takelde het gebouw af. Toen
ook nog eens in 1979 de subsidie ingetrokken
werd bleven sluiting en sloop op de loer liggen.
Twinting jaar is er strijd geleverd het Zuiderbad
te behouden. Na de sloop van het Heiligeweg-
bad kreeg menigeen een nachtmerrie. Nu is het
Zuiderbad het oudste overdekte zwembad van
Amsterdam. Welk lot zou het Zuiderbad
treffen? De Amsterdammer moest er hard voor
vechten om zowel de zweminrichting als het
gebouw te behouden. Acties van onder anderen
Stichting Vrienden en Vriendinnen van het
Zuiderbad kwamen in de publiciteit. De
gemeente zwichtte uiteindelijk voor de steeds
terugkerende enorme druk. Door middel van
een enquete met een meerderheid van 92 tot
behoud van het Zuiderbad, ging de gemeente
eindelijk na twintig jaar over tot renovatie.
Architect Bertus Mulder, noemde de staat van
het gebouw 'een geplukte kip'. Bij de renovatie
worden alle karakteristieke elementen aan
binnen- en buitenkant, die in de loop der jaren
verdwenen zijn, teruggebracht. Zo zal de iden
titeit van het Amsterdams Zuiderbad voor de
toekomst behouden blijven.
Restauratie bijna voltooid
Door bodemverzakking is het bad gaan lekken.
Om dit te verhelpen worden er ruim 220 stalen
buispalen geheid, waarvan bijna 80 onder het
bassin. Het metselwerk wordt grondig aange
pakt. Elementen van kunststeen vervangen de
oorspronkelijke bakstenen balustraden die al
kort na de oorspronkelijke bouw mankementen
vertoonden en dus verwijderd zijn. De boog
ramen in voor- en achtergevel worden weer
zichtbaar gemaakt. Het markante erkertje op
de hoek van de Hobbemakade wordt terugge
plaatst en maakt het aanzicht volledig.
Aan het dak wordt extra aandacht besteed. De
oorspronkelijke lichtbeuk komt weer helemaal
terug door nieuwe aluminium puien op de
WOUDENBERG
i i
AMEIOE (0183) 60 66 00
Ingang van het Zuiderbad.
bestaande spanten aan te brengen. De dakaf
werking aan de binnenzijde wordt verwijderd,
zodat de originele kraaldelen weer zichtbaar
worden. De oorspronkelijke houten kleedhok-
jes en andere onderdelen worden vakkundig
onder handen genomen. De toegankelijkheid
voor mindervaliden wordt verbeterd. Zowel
het ex- als het interieur voldoen aan alle
moderne eisen. De opzet met kleine bedrijfjes
en een horecagelegenheid maken het geheel
eigentijds kompleet. In het kader van het
Monumenten Selectie Project is het Zuiderbad
voorgedragen voor plaatsing op de
Rijksmonumentenlijst.
Open Monumentendag
Op de aanstaande Open Monumentendagen op
9 en 10 september bestaat de mogelijkheid in
kleine groepjes rondgeleid te worden.
De jongens en meisjes van toen zijn de initia
tiefnemers, actievoerders, vrijwilligers van nu.
Zij hebben zich ingezet om het Zuiderbad te
behouden en met succes. Zij begrijpen wat de
emotionele beleving van iedere jeugd is. Nu,
na 100 jaar mogen wij ons allemaal gelukkig
prijzen, dat door inzet van deze mensen samen
met de hedendaagse ontwikkelingen op restau
ratiegebied en met het vakmanschap van een
bedrijf als Koninklijke Woudenberg te Ameide,
dit sprookje voor de toekomstige prinsen en
prinsessen behouden kan blijven.
Het Amsterdams Zuiderbad, leve nog lang en
gelukkig.
A. Mars is PR medewerkster van Heemschut
Amsterdam.
augustus 2000
