Monumentendag in Stad Delden
Henk Nieuwenhuis
Een inwonertal van ongeveer 7500 en een oppervlakte van 592
hectare: zo groot is de gemeente Stad Delden. Niet direct een
metropool dus, maar wat is dat Stad Delden mooi! Wie nog nooit
in deze kleine Twentse stad is geweest, kan dat verzuim zaterdag
7 oktober alsnog goed maken, want dan is er een Heemschut
monumentendag.
augustus 2000
Heemschut
23
Delden is bijna 700 jaar oud, dat wil zeggen als
stad, want hoewel de bisschop van Utrecht,
Jan van Diest Delden in 13 3 3 stadsrechten
verleende, woonden er in De Ijzertijd al
mensen in de naaste omgeving.
In de Middeleeuwen was Delden een welva
rende vestingstad, die echter ook nogal wat
belegeringen te verduren kreeg. Branden en
verwoestingen waren het logische gevolg, maar
de structuur van de binnenstad bleef tot de dag
van vandaag redelijk intact.
In 1818 werd Delden opgedeeld in de gemeen
ten Stad Delden en Ambt Delden. Dat is nog
steeds zo, maar na de komende gemeentelijke
herindeling gaat Stad Delden samen met
Diepenheim, Goor, Markelo en Ambt Delden
verder onder de naam Hof van Twente.
Bezoekers die oog hebben voor het verleden,
kunnen in Stad Delden hun hart ophalen. De
stad telt vijfendertig rijksmonumenten en vijf
tien gemeentelijke monumenten. Pronkstuk
van al die historische gebouwen is de
Hervormde kerk, met de bouw waarvan halver
wege de twaalfde eeuw werd begonnen. De
kerk werd gewijd aan de heilige Blasius. Door
verschillende oorzaken zoals geldgebrek en
andere architectonische opvattingen, duurde
het tot de 16de eeuw eer de kerk helemaal klaar
Op het grondgebied van Ambt Delden zo'n tien
minuten lopen vanaf Stad Delden, ligt kasteel
Twickel met zijn fraaie tuinen en bossen.
was. Het was de bedoeling dat het een
romaanse kruisbasiliek zou worden, maar na
een bouwstop van tachtig jaar werd besloten
(met behoud van het al voltooide gedeelte)
verder te gaan als Westfaalse hallenkerk.
Een andere toeristische attractie is het
Zoutmuseum dat is gehuisvest in het voorma
lige stadhuis. Het museum staat vlakbij de plek
waar in 1886 bij toeval werd ontdekt dat er zout
in de bodem zat. Baron van Heeckeren van
Wassenaer liet in dat jaar op zijn landgoed
Twickel boren naar goed drinkwater. In plaats
van zoet water kwam er echter alleen maar
pekel naar boven borrelen. Het betekende
overigens wel het begin van de latere zoutwin
ning.
Men zou verwachten dat er in een zoutmuseum
niet veel meer te zien is dan een partij zoutvaat
jes, maar zo is het niet. Ze hebben ze wel, die
zoutvaatjes (meer dan tweehonderd, overal
vandaan) maar er is veel meer, zoals informatie
over het ontstaan van de zoutlagen, de zoutwin
ning vroeger en nu, de toepassing van zout,
zout en chemie, zout en cultuur enzovoorts.
De middeleeuwse Blasiuskerk is het grootste
monument van Stad Delden en zeker ook één
van de mooiste.
Midden in de stad verrijst nog altijd de
fabrieksschoorsteen van de voormalige
Deldense Wollenstoffenfabriek. Toen de
fabriek in 1970 dichtging, wilde de eigenaar de
pijp afbreken, maar vooral door het ijveren van
Heemschut mocht de schoorsteen na lang
touwtrekken tussen verschillende belangheb
benden blijven staan.
Landgoed Twickel
Stad Delden is niet alleen gezegend met een
groot aantal interessante en mooie monumen
ten, de plaats ligt ook midden in het schitte
rende Twentse landschap. Op het grondgebied
van Ambt Delden, ongeveer een minuut of tien
lopen van Stad Delden, ligt het 4000 bunder
grote landgoed Twickel. Het kasteel kan niet
bezichtigd worden, maar het fraaie park en de
kasteeltuinen wel.
Een plezierige bijkomstigheid is dat alle monu
menten op loopafstand van elkaar liggen. Wie
uit de trein stapt, staat meteen midden in de
stad. Er rijdt elk uur een trein vanuit Zutphen
naar Delden en wie met de auto komt is vanuit
Amsterdam via de Al binnen anderhalf uur in
Stad Delden.
Delden ziet graag bezoekers komen, maar zoals
VW-directeur Van Ditshuizen zegt: 'We
promoten Stad Delden, maar we willen er zeker
geen pretpark van maken.' (Zie ook pag. 21)
H. Nieuwenhuis is PR-medewerker van Heemschut
Overijssel.
