Amsterdam brengt geen water
terug in het Rokin
Walther Schoonenberg
Nu de Amsterdamse gemeenteraad besloten heeft de Noord-
Zuidlijn aan te leggen, willen wij in herinnering brengen dat
boven het metrostation Rokin het water niet wordt terug
gebracht. Al een jaar geleden besloot de gemeenteraad dat er een
plein zou worden aangelegd. Daarmee is een oud plan om de
oorspronkelijke loop van de Amstel tot aan de Dam te herstellen
voorlopig van de baan. Amsterdam laat een historische kans,
zoals zich maar één keer in een eeuw voordoet, liggen.
9
/oj.uoa
T/ÖC8».
In 1995 ontstond het idee om na de aanleg van
de Noord-Zuidlijn het water terug te brengen
op het gedempte deel van het Rokin, tussen de
Dam en de Langebrugsteeg. Het Rokin was
geen gracht, maar onderdeel van de rivier de
Amstel. Nog steeds is er een ondergrondse
waterverbinding tussen het Rokin en het
Damrak. De teloorgang van het Rokin begon
in 1933 met de demping van het eerste stuk
vanaf de Dam voor de aanleg van een parkeer
terrein, waarna in 1936 het gedeelte tot aan de
Langebrugsteeg werd gedempt voor nog meer
parkeerplaatsen. In januari 1998 werd een
watermodel in de inspraak gebracht. Dit
inrichtingsplan voorzag in een smal water,
8.75 meter breed, met bomen langs de ooste
lijke kade. Er ontstond de indruk dat het hier
zou gaan om zeer ondiep, stilstaand water. Er
werd een nieuw watermodel ontworpen met
Demping van het Rokin, zoals het Algemeen
Handelsblad het in 1907 zag.
een aanzienlijk breder water, 17 meter breed.
Hiervoor moest de trambaan worden vervloch
ten tot één enkel verstrengeld spoor. Het plan
werd als niet-realistisch van tafel geveegd.
Twee dagen voor de Amsterdamse gemeente
raad het definitieve besluit zou nemen, werd
door de D66-raadsfractie een nieuw watermo
del gepresenteerd met een breedte van 13 tot
14 en een diepte van 2.5 meter, waarin de tram
sporen niet verstrengeld waren.' Op 16 juni
1999 koos een monsterverbond van WD,
GroenLinks en een aantal PvdA-raadsleden
voor een plein. Een doorslaggevend argument
was dat het pleinmodel een extra parkeerlaag in
de geplande ondergrondse garage mogelijk zou
maken. En daarmee sneuvelde een historische
kans een fout uit de jaren '30 goed te maken.
Niet uit nostalgie
De ontwikkeling van Amsterdam wordt van
jongs af aan bepaald door het water, dat eerst
een verdedigings- en vervoersfunctie had en
later ook een esthetische ('tot cieraet deser
stede'). Door het dempen van vele grachten
werd de stedenbouwkundige structuur van de
waterstad ernstig aangetast. Zo heeft de
demping van het Rokin geleid tot het ontstaan
van een eigenaardige ruimte, die noch straat
noch plein is. Met het terugbrengen van het
water zou het Rokin zijn harmonieuze verhou
dingen van maat en schaal weer terugkrijgen en
wordt de loop van de Amstel weer zichtbaar
gemaakt. Het gaat hier dus niet om nostalgie,
maar om het herwinnen van de identiteit en de
kwaliteit van de binnenstad, waarin het water
het meest beeldbepalende element is.
Er is in Nederland sprake van een hausse aan
ontgravingen en ontgravingsplannen, met als
meest spectaculair voorbeeld het weer 'omsin
gelen' van de Utrechtse binnenstad door het
ontgraven van de Catharijnebaan en
Weerdsingel.2 Hieruit blijkt dat de ruimtelijke
ontwikkeling van een beschermd stadsgezicht
niet 'bevroren' wordt, maar dat men probeert
aantastingen te herstellen en nieuwe kwaliteit
toe te voegen. Het is treurig dat Amsterdam
parkeren belangrijker vindt dan datgene
waaraan zij haar oorsprong, opkomst, haar
specifieke vorm en schoonheid en zelfs haar
naam te danken heeft: het water van de Amstel.
W.M.J. Schoonenberg is voorzitter van de
Vereniging Vrienden van de Amsterdamse
Binnenstad.
Noten
1 Raadsnotitie Alternatieve watermodellen Rokin,
juni 1999.
2 Vries, Marie-Louise de, Nederland Waterland; een
nieuw leven voor gedempte grachten, vaarten, havens
enbeken. RijksdienstMonumentenzorg, Zeist, 1996.
augustus 2000
Heemschut
