Erop af
Column
Strijd om de ruimte
juni 2000
Heemschut
De huidige fabrieksgebouwen steken een flink
stuk boven de historische stadswal uit. Deze
bebouwingshoogte kan in het nieuwe bestem
mingsplan derhalve niet al te zeer naar beneden
gebracht worden, er is ten aanzien van die
hoogte in zekere zin sprake van een reeds
verworven recht.
Ideaal en werkelijkheid
Het spreekt vanzelf dat in een dergelijke zaak
ook de gemeentelijke monumentencommissie
zijn standpunt bepaalt. Bij monde van voorzit
ter mr. D.A. Slager en commissielid de heer
J. van den Ende laat de commissie weten de
gang van zaken rond dit plan verre van gunstig
te vinden. Zij heeft over de gehele lijn het
gevoel erg tegen de stroom in te moeten
roeien.
Al jaren pleit men voor het opstellen van een
echt gemeentelijk monumentenbeleid en een
gemeentelijke monumentenlijst. Te vaak is de
commissie naar haar eigen mening te laat bij
planvorming in de oude stad betrokken. Dat
dan haar bemoeienis als vertragend of zelfs
hinderlijk wordt ervaren is zowel te voorzien als
te voorkomen. Officieel is de hele commissie
op 31 december 1999 afgetreden maar de
zittingstermijn is nu verlengd tot 1 juli 2000.
Wel slaagde men erin, nota bene op grond van
een interview met hem in Heemschut, oud
wethouder monumentenzorg van de gemeente
Delft, de heer W.A.G. van Leeuwen voor te
dragen om een eerste visie op de identiteit van
Schoonhoven te ontwikkelen. De nota bevat
maar liefst 25 voorstellen voor verder uit te
werken en te formuleren beleid. Kort en bondig
wordt gesteld dat voor een stad als Schoonhoven
het behoud van monumenten gelijk is aan de
zorg voor de identiteit van de stad.
Iedereen die het havengebied nu bezoekt en
het pleidooi van de historische vereniging
voor het gewoon weer openleggen van de
Scheepmakershaven met wat bescheiden
bebouwing daaromheen aanhoort, denkt: die
mensen hebben gewoon gelijk. Alleen
Schoonhoven, zo deelt wethouder mevrouw
M. Holst-ten Brink mee, is wel een artikel 12
gemeente. In tegenstelling tot sommige andere
gemeenten in het Groene Hart heeft
Schoonhoven er in de jaren '60 vanaf gezien
explosief te groeien. Op zich een prijzenwaar
dige stellingname die nu echter de gemeente
opbreekt: de bijdragen uit het gemeentefonds
zijn gebaseerd op het inwoneraantal.
Schoonhoven krijgt eigenlijk al jaren te weinig
geld om een bepaald voorzieningen-niveau te
kunnen verwezenlijken dan wel handhaven.
Het is voor de gemeente dan ook onmogelijk
via een eigen investering in het gebied bijvoor
beeld de bebouwingshoogte omlaag te brengen
of een betere aansluiting op de historische
structuur te bewerkstelligen.
Zijaanzicht verffabriek met links op de
achtergrond de rivier en de Veerpoort.
De nieuwe flats in het gebied zullen op
sommige punten vijf lagen, zo'n dertien meter
hoog worden. Dat lijkt toch minstens één laag
te hoog. Het is ook de vraag of hier met platte
daken gewerkt zal gaan worden en op welke
wijze die het plan doen aansluiten op het glooi
end talud van de stadswal en de kapvormen in
de oude stad. Wat echter nog meer zorgen
baart is de rechttoe-rechtaan-werking in de
plattegrond van het gebied. Schoonhoven heeft
in zijn historische stadsplattegrond een sterk
rechthoekig karakter, we wezen daar al op. De
oude hoofdvorm van de Scheepsmakershaven
zou hier toch minstens moeten inspireren tot
een van het gangbare patroon afwijkende plat
tegrond. Een onverwacht rond accent in een
overigens overwegend rechtlijnige, historisch
stedenbouwkundige compositie. Op dit ogen
blik lijkt vooral ruimte gebruikt en niet gescha
pen te worden. De Scheepmakershaven als
omsloten, ruimtelijk voorspel op de weidsheid
van de rivier onder de Veerpoort door hoort
met deze planplattegrond definitief tot het
verleden. Dat mag ronduit een verlies heten.
Het laat de gemeente zeker niet koud, maar de
middelen zijn beperkt. Wie brengt de creativi
teit en het lef op Schoonhoven uit dit lastig
parket te bevrijden? Een wespennest als dit lijkt
gewoon te vragen om nog intensievere bemoei
enis door Heemschut. Erop af!
Drs. L. van der Meuk is bouivhistoricus en PR-
medewerker van Heemschut Zuid-Holland.
Er begint zich een waar Titanengevecht af te
tekenen om de schaarse ruimte in ons land.
Als aan alle ruimtelijke claims voor wonen,
werken, recreëren en infrastructuur wordt
tegemoet gekomen, komen we liefst 300.000 ha
aan ruimte tekort, zo ongeveer de grootte van
Zuid-Holland. Mifiister Pronk roept daarom
als voorschotje op de discussie rond de Vijfde
Nota Ruimtelijke Ordening, die dit najaar
verschijnt, dat we nu maar eens serieus verder
moeten gaan kijken dan de Randstad.
Provincies als Noord-Brabant, Flevoland en
Gelderland (sic) kunnen ook best een ruimte
lijke bijdrage leveren, meent hij. De Randstad
zelf kan door verdichting nog wel 40 procent
van de bevolkingsgroei opvangen maar de
rest moet toch echt een plek zoeken buiten
de Randstad in onze mooie landschappelijke
gebieden. Ik denk, dat minister Pronk eens wat
beter naar de ontwikkelingen moet kijken, die
al gaande zijn. Er kan nog veel meer op een
acceptabele manier worden verdicht in de
Randstad dan hij denkt. Vooral boven en vlak
naast grote verkeersaders kan goed worden
gebouwd. In en rond Den Haag, waar de
minister zelf vandaan komt, worden hele
kantoren boven op een drukke verkeersroute
gebouwd en een nieuwe woonwijk vlakbij het
verkeersknooppunt Prins Clausplein:
Ypenburg. En in Voorburg bouwt de
vermaarde architect Balotra een prachtige,
groene woon wijk Sijtwende vlak naast en op
de nieuwe verkeersweg naar de A4. In
Amsterdam gaan alle wegen en spoorlijnen in
het enorme Zuidas-gebied ondergronds zodat
daar een imposante kantoorlocatie met veel
woningen ontstaat. Voorheen van elkaar
geïsoleerde wijken als Buitenveldert en de
Rivierenbuurt worden op die manier heel
mooi aan elkaar gebreid. Het is de minister toch
bekend, dat met name Amsterdam bijzonder
ruim is opgezet. Het gebied binnen de Ringweg
is bijna even groot als dat binnen de périferique
van Parijs maar in dat deel van Parijs wonen
wel zes keer zoveel mensen. Gelukkig begint
dit in Amsterdam nu eindelijk door te dringen.
De architecten Benthem Crouwel spelen hier
ook al op in door de uitbreiding van de RAI
over de weg terplaatse heen te ontwerpen. Nee
minister Pronk, laten we eerst maar eens wat
creatiever omgaan met de beschikbare ruimte
in de Randstad voordat we de Veluwe, die al
aan het verstenen is, gaan bebouwen. U hoeft
niet bang te zijn voor het wegtrekken van de
rijken uit de grote steden. Kijk maar eens naar
zo'n luxe wijk in aanbouw als Sijtwende in
Voorburg boven en direct naast de snelwijk.
Het kan. En omdat u toch zo graag op reis
gaat naar het buitenland, doe ook even het
Nederlands paviljoen op de Expo in Hannover
aan. Onder het motto 'Holland schept ruimte'
zijn daar vijf landschappen op elkaar gestapeld
in een oogstrelende futuristische constructie.
WAARNEMER
I
