juni 2000
Heemschut
27
Een verlaten koopmanshuis in het oude centrum van Oranjestad. Door brandstichting en tropische
regenbuien ernstig vervallen.
helemaal dichtgemetseld en aan de buitenkant
van een mooi kleurtje voorzien. In de Schelp
straat in het oude centrum van Oranjestad,
staat ook nog een laatste zoutdragershuisje.
Meer dan een jaar geleden werd het ontruimd.
Er zou een steakhouse in gevestigd worden
maar er is nog geen 'steak' gebakken. Inmiddels
hebben vandalen er al zo 'huis' gehouden, dat
sloop goedkoper is dan nieuwbouw. Ook het
oudste huis aan de Paardenbaai bij de
Willem Ill-toren, bij uitstek geschikt voor een
VW-kantoor, en het kunukuhuis in de drukke
winkelstraat 'Caya Bettico Croes', precies op
de plaats waar een moderne bank uitbreidings
plannen heeft, zullen er zonder monumenten
wet volgend jaar misschien al niet meer staan.
Het Monumentenbureau en de Stichting
Monumentenfonds van het eiland doen er alles
aan het tij te keren. Een klein succes, het voor
komen van de sloop van het kunukuhuis in de
Caya Bettico Croes, hebben zij inmiddels
geboekt. De directie van de bank kon echter
nog in hoger beroep. Het hoger beroep dat
door de bank is aangespannen is door het
monumentenfonds gewonnen. De rechter
heeft wel geeist dat het huis binnen drie
maanden als monument wordt aangewezen.
Omdat de monumentenwet nog niet van kracht
is heeft monumentenzorg inmiddels moeten
besluiten het pand te demonteren en elders
weer op te bouwen. Bedrijven zouden juist het
patina van het monument en de culturele meer
waarde die daarin besloten ligt moeten uitbui
ten. Kennelijk is men zich er nog niet zo van
bewust dat in deze architectuur ook een belang
rijk deel van de Arubaanse identiteit besloten
ligt en daar zijn de Arubanen nu juist zo trots
op. AI vanaf het begin van de jaren '30 in de
20ste eeuw streefde men naar onafhankelijk
heid. De 'Status Aparte' die het eiland tenslotte
in 1986 verwierf, een onafhankelijke positie in
het Koninkrijk, heeft dat gevoel van eigen
waarde alleen maar versterkt.
Eiland van tradities
Feitelijk is men op Aruba erg op traditie gesteld.
Dat blijkt vooral uit de hechte familiebanden
en het huizenbezit dat daarmee verband houdt.
De huizen worden generaties lang door
dezelfde families bewoond. Ooit werd het huis
gebouwd ter ere van het huwelijk van één van
de voorouders, niet door een architect, maar
door de verwanten zelf. 'A paga lomba' met
de rug betaald) zoals dat heet, ofwel, met geslo
ten beurzen. De panden zijn als het ware steen
geworden familietradities. Merkwaardig
genoeg is juist de gehechtheid aan dit familie
bezit de voornaamste oorzaak van het verval
van veel monumenten. Het leidt er vaak toe dat
erfgenamen na overlijden van de bewoner geen
overeenstemming kunnen bereiken over de
boedelverdeling. In dat geval kan men het huis
niet anders dan leeg laten staan. Meestal sloopt
men het niet. Mogelijk omdat sommigen
geloven dat de geest van de overledene in het
huis achterblijft. Sloop zou de anders ronddo
lende geesten van de voorouders ongunstig
stemmen en niemand wil dat op zijn geweten
hebben. Liever laat men de passaatwind en de
tropische regenbuien hun werk doen. Sommige
huizen worden dan door chollers gekraakt. Hoe
men dat probleem oplost is u inmiddels
bekend. In andere gevallen tracht men het huis
te verkopen. Door het grote aantal erfgenamen
dat aanspraak maakt op de koopsom wordt de
prijs zo hoog opgedreven dat het huis onver
koopbaar blijft. Vraagprijzen van acht ton voor
een kunukuhuisje van zeven bij zeven meter,
zonder verdieping of zolder komen voor! De
schade door verval of kraakactiviteiten is niet
eens bij de koopsom inbegrepen. Alleen bemid
delde instanties, zoals een supermarkt, een
hotelketen of een bank zijn dan nog geïnteres
seerd maar meestal hebben zij alleen belang
stelling in de plek waar het huis staat.
Dringend beroep op erfgenamen
Het is overigens zeer de vraag of het leeg
standsprobleem met de toekomstige monu
mentenwet de wereld uit is. Een onteigenings
wet die het mogelijk maakt langdurig leeg
staande panden te onteigenen, zou effectiever
zijn. Van oudsher echter is men op Aruba zéér
verknocht aan zijn eigen stukje land en huis. De
maatregel is dan ook erg impopulair en (nog)
niet van kracht. Vooralsnog lijkt het beter om
een dringend beroep te doen op de goodwill van
de erfgenamen en hen over te halen de huizen
tegen redelijk betaalbare prijzen te verkopen,
waardoor ook restauratie mogelijk wordt.
Waarom zouden zij ook niet? Zij zijn de laat-
sten die moedwillig hun familiegeschiedenis,
en daarmee ook de Arubaanse identiteit, teniet
willen doen. Bovendien, in een land waarin
meer dan vijftig procent van de beroepsbevol
king werkzaam is in de toeristenbranche, zou
deze goodwill in de toekomst wel eens duidelijk
in het eigen belang kunnen blijken te zijn.
Dry. O, van der Klooster is samen met haar collega
en partner Michel Bakker uitvoerder van het project
Waardestellingen Monumenten Aruba'. In de loop
van 2000 zal ook hun boek Architectuurgids van
Arubaverschijnen.
