14
Heemschut
juni 2000
Eetzaal Kasteel Amerongen.
Zelfs al heb je voldoende bronnen tot je
beschikking, en archiefonderzoek gedaan, dan
nog past enig voorbehoud.
Een opmerkelijk staaltje levert de geschiedenis
van het huis Molenbeek. Volgens de eigenaar
zeifin 1837 gereed gekomen, volgens de
archiefbronnen ook. 'Maar een verkeerde date
ring wordt soms door Jan en alleman kritiek
loos overgenomen. En zo'n datum kan ook het
park betreffen. Heel vaak werd eerst het park
aangelegd! De Zeister gemeentearchivaris
Pierre Rhoen deed kadastraal onderzoek. Hij
vond dat pas in 1850 Molenbeek voor het eerst
wordt genoemd in de Belastingkoerier. Maar
zegt dat dan alles? Hij moest en zou de onder
ste steen boven krijgen en ging ook nog de hele
correspondentie van eigenaar Stoop doorne
men. En daaruit bleek ondubbelzinnig dat het
huis uit 1850 stamt.'
Ander voorbeeld. Wie is de architect van een
park? 'Ons park is van Zocher,' zeggen vele eige
naren van buitens op onduidelijke gronden,
waarbij een hoge waarde de vader van de
gedachte is. Hun toeschrijvingen kunnen vaak
niet bevestigd worden. Volgens Van
Groningen zijn alleen de parken van
Broekhuizen en Molenbos met zekerheid door
Zocher ontworpen.
Omdat het zo interessant is nog een laatste
voorbeeld. Volgens archieven zou de kap van
de kerk van Amerongen in 1661 vernieuwd zijn,
na verwoesting door soldaten. 'Mijn bouwhis-
toricus gaat in de kap. Wat blijkt? De oude kap
zit er nog helemaal in! Men heeft destijds
beweerd dat de kap verwoest was om de Staten
te bewegen met geld over de brug te komen.'
De auteur heeft de Lustwarande niet object
voor object beschreven, maar per eeuw.
Daardoor is de beschrijving van een kasteel
soms verdeeld over vier hoofdstukken, wat veel
mensen een nadeel vinden, zegt ze zelf.
Voordeel van haar werkwijze vindt ze dat je
verbanden kunt leggen: in een bepaalde
periode was er bijvoorbeeld een hausse van
verbouwingen in een bepaalde stijl.
Bedreigingen
De economische hoogconjunctuur is niet
gunstig voor de Lustwarande. Het zo kenmer
kende beeld van dichte en open stukken die
elkaar afwisselen, verdwijnt steeds meer. Zowel
de noordkant als de zuidkant groeit dicht met
bomen en bebouwing. 'Het gaat met grof
geweld,' vindt Van Groningen. Leersum is het
ergste voorbeeld. 'De nieuwbouwwijken fluiten
je om de oren. De stedelijke kwaliteit daarvan
past helemaal niet bij een dorp. En qua archi
tectuur stellen die wijken niks voor.'
Een ander punt is de vestiging van bedrijven in
de Lustwarende. Dat is namelijk niet gunstig
voor de eenheid tussen huis en omringend
terrein. Een oud landhuis als kantoor inrichten,
daar hebben veel bedrijven wel oren naar. Maar
later volgen bijna steevast de gevreesde
fantasieloze kantooruitbreidingen, waarvoor
dan ook alle ruimte is. Als het park nog niet
volgebouwd is gaan de gedachten vrij snel uit
naar een groot parkeerterrein. Alsof het nog
niet genoeg is, wordt de A12 verbreed en het
spoor verdubbeld, ten behoeve van de
Hogesnelheidslijn. Bedreigingen genoeg dus.
De Utrechtse Commissie van Heemschut heeft
er al een vergadering aan gewijd.
Groningen, Catharina L. van, De Utrechtse
Heuvelrug. Deel 1: De Stichtse Lustwarande
buitens in het groen. Geïllustreerde Beschrijving
i.o.v. de minister van O.C. en W. Uitgeverij
Waanders, Zwolle. ISBN 90 400 9407 1. 95,-.
