V
iiVTO' v*v
&Si£\
10
Heemschut
juni 2000
De Valdijk bij Nisse.
werd geëgaliseerd, ontwaterd, ontsloten en omgeto
verd tot landbouwgebied.
Grenslinden
Een typisch verschijnsel in de Zak van Zuid-Beveland
is dat van de grenslinden. Verspreid door het gebied
staan op markante punten, meestal op dijken, forse
lindebomen. Sommige zijn al eeuwen oud. Met welk
doel de linden zijn aangeplant is niet geheel duidelijk.
Wel dat zij van oorsprong dijkpercelen markeren,
waarover een ambachtsheer rechten kon doen gelden.
Ze zijn ook te vinden op plaatsen waar dijken doorge
broken zijn of nieuw aangelegde dijken aan reeds
bestaande werden vastgemaakt. Soms werden in plaats
van linden kastanjes aangeplant.
Boerderijen
De Zak telt nog een honderdtal streekeigen boerde
rijen, die op de rijks- of gemeentelijke monumenten
lijst staan, of anderszins beeldbepalend zijn. Deze
boerderijen vallen op door hun architectonische vorm.
Het WCL-project 'behoud streekeigen boerderijen'
wil de nog in gebruik zijnde agrarische gebouwen
behouden als cultuurhistorisch erfgoed en verstrekt
subsidie voor hoognodig herstel en het wegwerken van
achterstallig restauratiewerk. Om de eerste nood te
lenigen en sloop te voorkomen is een inhaalslag in
gang gezet. Bij de restauratie van boerderijen wordt
ook de inrichting van het boerenerf betrokken. Er
wordt een hoogstamboomgaard ingeplant, een vate
(drinkput) gegraven, een schapenweitje aangelegd en
er komen knotwilgen en een composthoop. Bovendien
wordt waar mogelijk een vleermuiskelder gebouwd en
wordt het nestelen van zwaluwen bevorderd.
Dorpen en kerken
De gemeente Borsele omvat zo'n 15 dorpskernen,
waarvan een aantal al voor 1250 wordt vermeld, zoals
de nu nog bestaande dorpen Ellewoutsdijk, 's Heer
Abtskerke, Sinoutskerke en Baarsdorp. Vijftig jaar later
wordt gesproken van Oudelande en Baarland. Naar
gelang de inpolderingen vorderden kwamen daar nog
dorpen als Ovezande en Heinkenszand bij.
Er kwamen steeds meer mensen en meer dorpen, de
welvaart nam toe. Een kleine elite onttrok zich aan de
massa en werd rijk. Deze ambachtsheren, afkomstig uit
adellijke families, regeerden in feite als machthebbers
in hun gebied. Zij stichtten zelf kerken, wat nog blijkt
uit de namen van sommige dorpen, zoals Heinkenszand,
's-Heer Hendrikskinderen, 's-Gravenpolder,
Sinoutskerke en 's-Heer Arendskerke.
Het laatste dorp is genoemd naar de abt van de
Middelburgse Abdij. Later mochten de ambachtsheren
geen kerken meer stichten. De Kerk vond dit te ver
gaan. Van de middeleeuwse kerken is nog een zevental
overgebleven. Eén is er in zee verdwenen, zes zijn om
verschillende redenen afgebroken. Ellewoutsdijk lijkt
een oude kerk te hebben, maar het gaat hier om de
herbouw van een in de tweede wereldoorlog verwoeste
middeleeuwse kerk.
