Nooit meer tobben in Den Bosch Bert Franssen Heemschut Monumentendagen op 24 en 25 juni in Den Bosch Monumentendagen in Den Bosch, op 24 en 25 juni, da's altijd goed. Want de stad mag er zijn en iedereen in Nederland weet dat. Maar als het gemeentebestuur in de jaren '60 en '70 zijn zin had gekregen, was Den Bosch redelijk ten onder gegaan. Huiveringwekkend waren de plannen toen. Zo zou de Binnendieze, één van dé attracties op de Monumentendagen, zijn gedempt. Hoofdrolspeler in het verzet was jan van der Eerden, al decennia lid van Heemschut Noord-Brabant. april 2000 Heemschut 37 De Verwerstraat is een straat met lange rijen gaaf gebleven oude panden, waaronder high- lights als het Noord-Brabants Museum. Architect Jan van der Meer, beroemd PC-lid, woont er. Zijn huis is zo'n 500 jaar oud. Pal erachter stroomt de Binnendieze, een wirwar van heel smalle waterweggetjes, die onder de huizen doorlopen, en oorspronkelijk dateren uit de 13 de eeuw. Hij heeft de Dieze achter zijn huis onlangs zelf behoedzaam overkluisd met een vertrekje. Een reconstructie, tot op de steen nauwkeurig, van de toestand die vroeger bestond. De kamer aan de straatzijde waar we elkaar spreken, is helemaal in stijl ingericht, met oude prenten aan de muur, antieke meubels, een piano en zelfs een grote harp. Zo'n kamer waarbij je denkt: krant de deur uit, poëzie muziek, nooit meer tobben. Maar juist hier zijn heel wat strategieën uitge stippeld, politieke acties voorbereid. Vooral in de jaren '60 en '70 heeft hij, zij aan zij met Hein Bergé, die onlangs afscheid nam als PC-lid, ongelofelijk veel voor elkaar gekregen. Demping van de Binnendieze, het plan voor een 100 meter hoog Provinciehuis midden in de oude stad, doorbraakplannen, ze kregen het van tafel. Eerst als comité Behoud Binnenstad, vervolgens als de door hen opgerichte politieke partij Beter Bestuur. Vaak was het een uitput tingsslag, een kwestie van de langste adem. Van der Eerden: 'Mijn mede-raadscommissieleden vonden mij maar een vervelende man. Tijdens een commissievergadering wilde ik eens een voorstel toelichten. Fractievoorzitter Van der Kooy van de PvdA zakte toen onderuit, deed zijn ogen dicht en zei: "Willen jullie me weer wakker maken als Van der Eerden uitgesproken is? Dan kan ik weer deelnemen aan de discussie." Van der Eerden was bij uitstek de man achter de schermen. Hein Bergé kreeg als woordvoer der van het actiecomité, Heemschut en Beter Bestuur, dat ooit vier zetels behaalde, de credits, Jan van der Eerdens rol die zeker zo groot was, bleef onderbelicht en naar verluidt had hij het daar wel eens moeilijk mee. Hij ontkent dat ook niet. Maar zo gaan die dingen nu eenmaal. Binnendieze Een vaartocht door de Binnendieze, opgeno men in de Monumentendagen, is tegenwoordig een toeristische attractie, waarvoor wachtlijsten bestaan. Maar behoud daarvan was in de jaren '60 een dubbeltje op zijn kant. Van der Eerden belde herhaaldelijk met directeur Meischke van de Rijksdienst voor de Monumentenzorg. De Rijksdienst was het beoogde Beschermd Stadsgezicht van Den Bosch aan het afbakenen. Ik zei tegen Meischke: 'Dat Beschermd Stadsgezicht, dat jullie tot nu toe hebben gete kend, is te klein. Als je het nu eens zodanig uitbreidt, dat de Binnendieze er binnen valt...' Nee, dat kon niet. Ik bleef hem maar opbellen, om de andere dag zo'n beetje. Ineens zei hij: 'Ik zit met een groot probleem. Onze stedenbouw kundige, die zich ermee bezig houdt, heeft aan het gemeentebestuur te kennen gegeven dat de Binnendieze ons totaal niet interesseert! En dus kan ik niet doen, wat jij graag zou willen.' 'Maar dan zijn we hem wèl kwijt!', zei ik. Op één van de laatste dagen van het debat is Meischke toch door de knieën gegaan. Hij stuurde een nieuwe tekening naar de gemeente: dit wordt het Beschermd Stadsgezicht. Het grootste deel van de Binnendieze viel er juist binnen. Ik zie het nog voor me. De betrokken wethouder was vreselijk ontdaan in het debat, Meischkes nieuwe tekening was zojuist aangekomen. Hij meldde dat en keek mij pal in het gezicht: 'Ik heb het gevoel dat er mensen in de zaal zijn, die er invloed op uitgeoefend hebben." Meischkes brief heeft de doorslag gegeven. De gemeente raad nam de demping wel aan, maar die kon niet worden uitgevoerd.' Ook het landelijk bestuur van Heemschut heeft volgens Van der Eerden nog een belangrijke rol gespeeld - zie het decembernummer van 1999. 'Als we actie voerden was het altijd een sterk punt dat de landelijke Bond Heemschut zich ermee bemoeide. Dat gaf echt veel steun.' Kruithuis In de route van de Monumentendagen wordt waarschijnlijk ook museum Het Kruithuis opge nomen. Heel actueel, want één van dé kwesties in Den Bosch is op dit moment het plan om het te verbouwen en uit te breiden. Het is een onaanzienlijk gebouwtje, waar maken die Brabanders zich druk over, denk ik eerst. Maar dan blijkt dat ik voor het verkeerde Kruithuis sta, de collectie van het museum is tijdelijk elders ondergebracht. Het gebouw waar het om gaat, is een zeshoekig monument van de eerste orde uit de 17 de eeuw, bij de stadsmuur gebouwd vlak nadat Frederik Hendrik de stad veroverd had op de Spaansgezinden. Introvert, robuust, ongenaakbaar. De binnenplaats, die ik helaas niet kon zien, moet prachtig zijn. De bekende architect Boris Sipek, aangezocht voor het uitbreidingswerk, was onder de indruk, weet Jan van der Eerden. Hij kwam met een plan dat het gebouw optimaal respecteerde. Maar de ambities van directeur Joris van het museum en wethouder Rottier van cultuur, reikten veel verder. En Sipek, ook maar een mens, ging opnieuw aan het werk. In een nieuw vergaand plan verdwijnen naburige gebouwen uit de 19de eeuw voor nieuwbouw. Op korte afstand van de hoofdingang verrijzen straalsge wijs drie gebouwen. En om het zaakje rendabel te maken, komt er iets verderop een woontoren van 25-30 meter hoog. De architectonische kwaliteit zal ongetwijfeld allure hebben, denkt Van der Eerden. Maar daar is alles mee gezegd. 'Het principe deugt niet. Destijds heeft men heel bewust niets gebouwd tussen het Kruithuis en de stadsmuur. Dat behoort echt tot de ambiance van het gebouw. De Rijksdienst voor de Monumentenzorg heeft in een brief duide lijk uitgesproken: het plan is helemaal niets. Naderhand is men van gedachten veranderd en dat vinden we onverkwikkelijk. De Raad van

Periodieken van Erfgoed Vereniging Heemschut

Heemschut - Tijdschrift 1924-2023 | 2000 | | pagina 39