M
tn
I
lH
w
bE
april 2000
Heemschut
35
plaats voor een bescheiden uitbreiding en
verrees in 1667 de barokke Oostkerk, waarvan
de hoge koepel ook nu nog mede het silhouet
van de stad bepaalt. Andere belangrijke nog
aanwezige monumenten uit de 17de eeuw zijn
de Kloveniersdoelen (Vlaamse renaissance
1607-1611), het Kuiperspoortcomplex en het
woonhuis Dam 31.
Het wordt stil in Middelburg
De 17de eeuw was Middelburgs grootste bloei
tijd. Het inwoneraantal nam toe van 7.500 in
1576 tot omstreeks 30.000 in 1660, een aantal
dat pas weer in de 20ste eeuw zou worden
bereikt. De ondergang van handel en nijverheid
in de Zuidelijke Nederlanden, waardoor
Middelburg buiten het economisch centrum
was komen te liggen, begon zich eind 17de
eeuw te wreken met stagnatie van de economi
sche groei. De achteruitgang kon nog enigszins
worden afgeremd door de activiteiten van de
Commercie Compagnie, maar de Franse tijd
bracht het definitieve einde van de bloei van
Middelburg. Dat er in de 18de eeuw nog een
vrij grote welvaart was is te zien aan de jaartal
len op de vele lijstgevels. Die jaartallen geven
lang niet in alle gevallen het bouwjaar aan,
maar het jaar van een grote verbouwing van het
huis en met name van de voorgevel. Trap- en
halsgevels werden vervangen door modieuze
lijstgevels. Daarom doet een groot gedeelte van
de Middelburgse binnenstad zich aan ons voor
als een 18de-eeuwse stad, met hier en daar
17de-eeuwse stijlkenmerken.
Na de Franse tijd werd met het graven van een
nieuw havenkanaal nog een poging onderno
men om handel en nijverheid in Middelburg
nieuw leven in te blazen, maar tevergeefs. Ook
de aanleg van het Kanaal door Walcheren en de
spoorlijn Vlissingen-Roosendaal in 1873 leidde
niet tot het gewenste resultaat. Het verval sloeg
hard toe. Het aantal inwoners daalde tot
13.000. De armoede van de stad voorkwam dat
veel oude panden werden afgebroken en
vervangen door nieuwe. Toch werden belang
rijke monumenten als de St. Pieterskerk en op
één na alle stadspoorten afgebroken. Aan het
eind van de 19de eeuw begon men het nut van
restauratie in te zien. De bekende architect
J.A. Frederiks restaureerde het Abdijcomplex en
de Kloveniersdoelen.
Zwarte bladzij
Op 17 mei 1940 werd Middelburg getroffen
door een Duits bombardement. Hoewel
Nederland op 14 mei al had gecapituleerd,
werd in Zeeland nog gevochten. Een groot
gedeelte van het historische centrum van de
stad werd in de as gelegd. Van het stadhuis, de
Abdij de Lange Jan en vele andere monumen
ten stonden alleen nog gevelresten overeind.
Gelukkig kon veel worden gerestaureerd, maar
een aantal belangrijke monumenten ging voor-
De gebouwen van de Kuiperspoort bieden nu
onderdak aan de Zeeuwse Muziekschool.
goed verloren. Het winkelgebied werd nog in
de jaren '40 herbouwd in de stijl van de Delffse
School. Het stratenplan werd hier en daar
aangepast, waardoor helaas de rechte middel
lijn, kenmerkend voor de Karolingische burg,
uit het stadsbeeld verdween ten behoeve van
een doorkijk van de Markt naar de Nieuwe
Kerk.
Monumentenstad
Na het herstel van de oorlogsschade is de
aanwezige know-how ingezet voor het restau
reren van een groot aantal Middelburgse
panden en zelfs van hele straten. De Spanjaard
straat en de Bellinkstraat zijn hier de zeer
geslaagde voorbeelden van. Middelburg is trots
op zijn ruim 1100 grote en kleine monumen
ten. Vanuit het weer herstelde en zich verder
ontwikkelende Middelburg worden geen over
zeese gebiedsdelen meer bestuurd, maar
bestuurders waken over een mooie stad in een
mooie provincie. U kunt dat zien als u op 17 en
18 juni de open monumentendagen bezoekt.
G. Bnijens is PR-medewerker van Heemschut
Zeeland.
