Uitbreiding Teylers Museum
in Haarlem
Een gewetensvol contrast tussen oud en nieuw
Mariëtte Polman
Nieuwbouw in een eeuwenoude omgeving: het behoort tot de
controversiële onderwerpen die tot veel discussie leiden. Geen
wonder want van de meeste invullingen word je niet vrolijk.
Vooral de stuitende ontkenning van de historische omgeving leidt
nogal eens tot een meelijwekkende, versuffende of monsterlijke
aanblik. Maar het kan ook anders. Dat bewijst de uitbreiding van
het Teylers Museum in de binnenstad van Haarlem, een ontwerp
van Hubert-Jan Henket.
i\h
Nieuwe rubriek:
nieuw in oud
32 «IJJl'.UJJIM april 2000
Langs het Spaarne, pal in het historische hart
van Haarlem, staat het oudste openbare
museum van Nederland. Het dateert uit 1784
en werd gesticht uit de nalatenschap van de
rijke textielfabrikant en privé-verzamelaar
Pieter Teylervan der Hulst. Het daglicht dat er
door de hoge ramen valt en elk uur van de dag
andere schakeringen in het 18de-eeuwse interi
eur teweegbrengt, sorteert geheimzinnige
plasjes licht op de kolossale kaken van
mammoeten en dinosaurussen die er al eeuwen
staan opgesteld. Koperglimmend pronken daar
ook de intrigerende natuurwetenschappelijke
instrumenten, microscopen en barometers.
Om de wassende stroom bezoekers te herber
gen schreef de Teylers Stichting in 1990 een
prijsvraag uit voor de uitbreiding van het
museum. Het winnende ontwerp van Hubert-
Jan Henket werd tussen 1992 en 1996
gebouwd. Het staat haaks op de as van het oude
museum en bevat onder meer een expositiezaal,
een restaurant en een educatief paviljoen.
Tovenaar
Via twee hoge deuren kom je in de nieuwe
vleugels. Het kan niet anders: even beneemt het
zicht je de adem. Wat een zee van ruimte, licht
en helderheid. Wat een verademing tussen het
gebruikelijke visuele kabaal van veel nieuw
bouw. Dit is meer dan het vormgeven van
ruimte, dit is Bouwkunst. Er is niet veel tijd voor
nodig om te ontdekken dat Henket hier de
grote tovenaar is. De constructie bestaat uit
stalen en houten kolommen en dwarsliggers,
opgevuld met glazen panelen. Elektronisch
gestuurde louvres reguleren het daglicht. Het
zicht op het oude gebouw is soms fascinerend.
Uitbreiding Teylersmuseum in Haarlem.
Foto auteur.
Dit is het eerste artikel in de nieuwe serie
'nieuw in oud'.
Heemschut is altijd zeer gespitst op
architectonische invullingen in historische
binnensteden en dorpskernen, die respect
vol inspelen op de bestaande historische
omgeving.
In deze nieuwe rubriek worden goede en
minder goede voorbeelden gegeven van
dit soort invullingen. De redactie nodigt
lezers uit zelf ook met tips te komen voor
deze rubriek of zelf een bijdrage te schrij-
Zo trekt de glazen lichtsleuf in het dak van het
restaurant de blik naar het 18de-eeuwse obser
vatorium dat boven op het oude gebouw staat.
Het is vooral het volstrekte contrast tussen de
introverte, bakstenen oudbouw waar het inge
keerde licht heerst en de open, transparante,
glasheldere nieuwbouw van staal, glas en hout
dat adembenemend is. Een contrast dat
wonderlijk genoeg tegelijkertijd een intens
evenwicht tussen oud en nieuw tot stand
brengt. Maar waar de essentie van de schoon
heid precies in zit blijft onbenoembaar. Het is
een gebouw dat de zintuigen en hersens hevig
verwart. Zo gaat dat met Kunst.
Appelaar
Vlak om de hoek van het Spaarne ligt het,
inmiddels 'beruchte', Appelaarterrein.
Heemschut heeft zich in het verleden intensief
bemoeid met de ingrijpende plannen voor dit
terrein. Voor de bouw van de rechtbank maakt
Henket het ontwerp. Een onmogelijke opgave,
want een veel te omvangrijk functioneel
programma. Om daar, met respect voor de
zware historische context nog iets van te
maken, moet je kunnen luisteren naar de omge
ving. Niemand kan dat beter dan Hubert-Jan
Henket.
