sS
26
Heemschut
vervangen door een platte doos, dat als een
verkeerd gekozen meubelstuk in een toonzaal
geheel misplaatst in zijn omgeving staat.
Siermetselwerk
De architectuur is weliswaar sober doch zorg
vuldig uitgevoerd. Dit komt tot uiting in de
detaillering van de woningen, zoals siermetsel
werk, gootlijsten en balusters. Om binnen het
architectonische jargon van een tuindorp toch
nog enige allure te verkrijgen, zijn de woningen
aan de aan het water gelegen Notenlaan relatief
groter en gedetailleerder. Men heeft hier
gekozen voor een doorlopende gevelwand, met
in het midden een poortgebouw. De huizen
zijn voorzien van erkers en balkons en opval
lend zijn de decoratieve balusters met loodslab-
ben boven de portieken, die vanwege hun witte
kleur en stilistische vormen ogen als toefjes
slagroom op een taart. Het moet hier in de met
ligusterhagen omgeven voortuinen in de
zomermaanden weldadig toeven zijn. Men
heeft vanaf hier, voorbij het Zaaneiland, een
prachtig zicht op de rode daken van de
Havenbuurt, ook een arbeidersbuurtje, dat als
een sociaal-historische pendant aan de overkant
van de Zaan is gelegen.
Het trapeziumvormige buurtje met zijn
geknikte straatjes en driehoekige plantsoentjes
zit vol met verrassingseffecten. Bijzonder is de
plaatsing van diverse boomsoorten die niet
alleen verwijzen naar de straatnamen maar
mogelijk ook naar de fabriek waar de bewoners
tot voor kort hun brood verdienden.
Sloop dreigt
Woningbouwvereniging ZVH heeft in het
voorjaar van 1999 een haalbaarheidsonderzoek
laten uitvoeren. Uitkomst van dat onderzoek
was dat de funderingen zijn aangetast en de
huizen aan het zakken zijn. Volgens de direc
teur van de woningbouwvereniging is renovatie
eenvoudigweg te duur en zit er niets anders op
De Platanenlaan rond 1920.
Arbeiderswoningen aan de Kastanjelaan in
Zaandam.
dan sloop. De stedenbouwkundige structuur
zou evenwel behouden kunnen blijven. Voor de
nieuwbouw worden drie architecten uitgeno
digd om een ontwerp te presenteren. De resul
taten van een cultuurhistorische verkenning
door het Steunpunt Cultureel Erfgoed Noord-
Holland zullen als randvoorwaarden moeten
dienen. Uiteindelijk zal een door ZVH
benoemde adviescommissie van drie ervaren
deskundigen de definitieve keuze maken.
Het hoeft nauwelijks betoog dat de bewoners
het totaal oneens zijn met al deze voortvarende
plannen. Bij monde van de bewonerscommissie
beschuldigen zij bovendien ZVH van het
achterhouden van de onderzoeksresultaten. En
waarom, zo vragen ze zich vertwijfeld af,
kunnen die funderingen niet vernieuwd
worden? Zijn er in Nederland niet veel meer
voorbeelden te noemen van buurtjes die met
succes gerenoveerd zijn en waar, tot volle tevre-
denheid van zowel woningbouwvereniging als
bewoners, de huizen konden blijven staan?
Maar volgens ZVH gaat dit voor Vissershop
niet op en rest er niets anders dan vervangende
nieuwbouw.
En de gemeente? Die stelt zich op dit moment
terughoudend op. Het Vissershop is geen
beschermd dorpsgezicht en is ook niet geïnven
tariseerd tijdens het Monumenten
Inventarisatie Project (MIP). Bovendien
behoort het Vissershop niet tot de zogenoemde
speerpuntwijken. Voor de komende jaren is het
beleid van de gemeente in eerste instantie op
deze wijken gericht.
Inmiddels heeft, overigens op verzoek van de
gemeente, ook de Rijksdienst voor de
Monumentenzorg zich met de zaak bemoeid en
een waardestelling van het Vissershop gemaakt.
Daaruit blijkt dat men het buurtje een lokaal/
regionale waarde toekent en de gemeente advi
seert om het als 'gebied met bijzondere waarde'
toe te voegen aan het MlP-bestand.
Weinig hoop
Het ziet er echter niet naar uit dat het
Vissershop in haar huidige vorm zal kunnen
blijven bestaan. De tegenwoordige tijdgeest
trekt nu eenmaal een zware wissel op destijds
ontworpen en ingerichte landschaps- en stads-
structuren. Een aanpassing is in veel gevallen
onvermijdelijk. Maar jammer is het wel, niet
alleen omdat het hier gaat om het eerste project
van de eerste woningbouwvereniging van de
toenmalige gemeente Zaandam, maar ook
omdat er weer een oorspronkelijk onderdeel
van het eens zo indrukwekkende industrie
landschap aan de oevers van de Zaan staat te
verdwijnen.
Frank van de Poll is werkzaam als monumenten
ambtenaar bij de gemeente Zaanstad.
april 2000
