Slaperdijk De Slachte
Math Berken
Meer dan 40 km monument
Spectaculair is het, een slaperdijk die bijna 43 kilometer door het
landschap slingert. Een kronkelend lint waar eeuwen
waterstaatsgeschiedenis aan valt af te lezen. Als geograaf ben ik
dan ook een liefhebber van rivierdijken, zeekeringen,
spuisluizen, schutsluizen, dammen, duikers, overtomen,
overlatenIs het idioom van de vaderlandse
waterstaatsgeschiedenis voor de leek ook interessant? In
Friesland blijkbaar wel.
6
Heemschut
oktober 1999
In het jaar 2000 is het in Friesland groot feest.
Simmer 2000. Een reünie van alle Friezen met
alle Friezen in de zomer van 2000. Tijdens dit
feest speelt de Slachte een hoofdrol. Op 8 juli
worden er een hardloopwedstrijd en wandel
tocht op de Slachte gehouden. Een tocht die
precies 677 meter langer is dan de marathon.
Meer dan 50 dorpen, die dicht bij de Slachte
liggen, zullen op deze dag het feest luister bij
zetten. Ongeveer iedere kilometer zal een
harmonie, fanfare of drumband de wandelaars
begeleiden. Dans, toneel, kunstwerken, het
belooft een groots spektakel te worden.
Een belangrijk moment in de waardering van
de Slachtedijk is een tentoonstelling uit 1983 in
Museum 'tCoopmanshüs in Franeker. Enkele
jaren later werd de SlachtedijkMonument van
de Maand. Door deze publiciteit is de Slachte
erkend als monument. Sinds vorig jaar heeft de
dijk officieel geen functie meer.
Slaperdijk De Slachte bij Wommels.
Foto's auteur.
Tot in lengte van jaren zal de Slachte het land
schap in Westergo, het noordwestelijk deel van
Friesland, bepalen.
Slaperdijk
Een slaperdijk is een dijk die geen directe
waterkerende functie meer heeft. Echter, bij
een doorbraak van de zeewering kan de slaper
dijk, verder landinwaarts, alsnog het water
tegenhouden. Sinds de zeeweringen allemaal
op Deltahoogte zijn, is deze taak voor de
meeste binnendijken komen te vervallen.
Alleen voor de Slachte niet.
In 1990 is de Slachte nog ingezet bij de verde
diging van het land. Tijdens een zware febru
aristorm werden de zijlen van de Slachte met
schutbalken dichtgezet.
Dit is ook de reden dat de Slachte nog zo goed
bewaard is gebleven. De dijk is altijd goed
onderhouden. Zelfs de schutbalken zijn nog
niet zolang geleden vernieuwd.
Terpen
De strijd tegen het water. Het lijkt een cliché,
maar is het zeker niet. Een continu gevecht
tegen de onvoorspelbaarheid van de zee.
Eeuwenlang kon de zee vrij rustig zijn. Deze
rustige perioden werden afgewisseld door tijd
vakken waarin de zee vrij agressief was. Deze
opeenvolging van regressie- en transgressiefa
sen bepaalt de bewoningsgeschiedenis van het
Nederlandse kustgebied. Tot ongeveer het jaar
1000 probeerde de mens droge voeten te
houden door zijn woongebied steeds weer een
beetje op te hogen. Terpen werden aangelegd.
Tussen 800 en 1000 steeg de zeespiegel vrij
snel. De Waddenzee werd flink groter en de
Zuiderzee ontstond. De Middelzee drong
Friesland binnen tot voorbij Bolsward.
Friesland werd nagenoeg in tweeën gedeeld.
Aan de oostkant van de Middelzee lag
Oostergo. De westkant kreeg de naam
Westergo. Het land werd doorsneden door
kreken en geulen. Tweemaal daags, bij vloed,
liep een groot deel onder water.
Na het jaar 1000 was de zee wat rustiger. De
eerste dijken worden aangelegd. Van terp naar
terp worden aarden wallen opgetast. Zoveel
mogelijk maakte men gebruik van de natuur
lijke hoogten in het landschap. De dijken
volgen de ligging van kwelderwallen en kreek
ruggen. De ring wordt gesloten, de eerste
polders ontstaan. Westergo wordt geleidelijk
ingepolderd. Dit zelfde geldt voor de
Middelzee.
De dreiging van het water bleef. In het westen
loerde het gevaar van de Zuiderzee. Water kon
ook Westergo binnendringen vanuit het
zuiden. Een flinke storm kon het water uit de
Friese meren en plassen van het lager gelegen
veengebied naar het noorden stuwen.
In plaats van alle krachten te bundelen voor
verzwaring van de aan zee grenzende dijken
kiezen de bewoners van enkele polders voor
een eigen oplossing. De loop van de bestaande
dijken volgend, wordt een binnendijk aange
legd: De Slachte. Een conflict is geboren. De
binnendijkers voelen zich veilig achter hun
eigen dijk. De buitendijkers draaien op voor het
onderhoud van de zeedijken. Na de