Gemeentelijk monumentenbeleid Bezien we de kaart van Nederland, dan heeft elke provincie heel wat gemeenten, die nog altijd geen gemeentelijke monumentenverordening hebben. Zo'n verordening maakt bescherming van gemeentelijke monumenten mogelijk. 36 Heemschut oktober 1999 zorg haar bestaansrecht dankt: inzicht in de genese en wording van de historische stad om die zinvol te kunnen voortzetten. Waar staat monumentenzorg voor? Zorg als aandacht voor de kwaliteit moet opnieuw worden gemotiveerd en toegerust. Want we moeten niet zomaar geloven dat het vanzelfsprekend is dat die kostbare boedel als een deel van de 'Collectie Nederland' wordt doorgegeven aan de volgende generaties; dat monumenten en monumentale complexen een bijdrage leveren aan de kwaliteit van de ruimte lijke inrichting van Nederland; dat zij een inspiratiebron vormen voor de moderne ontwerpopgave; dat zij landnrarks zijn die de omgeving herkenbaar maken, het collectief geheugen en het historisch besef in ons wakker roepen en daarmee bijdragen aan de mogelijk heid ons ermee te identificeren. Dat is allemaal nietvanzelfsprekend! Want een eigentijdse opvatting over instandhouding is niet zomaar voorhanden, een culturele ambitie bij de herin richtingvan Nederland moet nog bewezen worden, geïnspireerde ontwerpers moeten daarop worden aangesproken. Begrip voor de betekenis van de plek, historische kennis en zelf bewustzijn zijn zeldzame condities. Zonder die voorwaarden is de culturele uitdaging tot mislukken gedoemd. Zonder die voorwaarden kan monumentenzorg die vitale opdracht in de richting van de hedendaagse ontwerpopgave niet vervullen. Heeft derhalve die culturele opdracht wel een realistisch perspectief? Zijn er tekenen die erop wijzen dat het argument van de monumentale waarden tegenover economische druk of maatschappelijke programma's bestand is? Ja, er zijn inderdaad voortekenen, en wel: het snel groeiend besef dat het ontwerp van Nederland niet langer via gefragmenteerde technocratische impulsen tot stand moet komen. Op een genetisch profiel van de cultuurhistori sche waarde baseert de monumentenzorg haar culturele pretenties en zoekt zij bondgenoten voor een cultureel complot: samenwerken aan Mooi Nederland. Waar het karakter van de plek, de eisen van de tijd, de ambitie van de opdracht en het talent van het ontwerp, gelijkelijk hooggestemd zijn, daar ontstaat een kans op een nieuwe culturele identiteit. Daar ligt in feite de waarderings- grond voor de nieuwe architectuur en steden bouw. Drs.J.J. Bollebakker is lid van de redactie raad. De geannoteerde oratie wordt najaar 1999 geïl lustreerd uitgegeven bij Waanders. Die constatering en de dreiging, dat die monu menten verloren gaan, geeft Heemschut herhaaldelijk aanleiding over te gaan tot actie. In Overijssel leidt dat soms tot contacten met gemeentelijke instanties om te stimuleren toch gemeentelijk monumentenbeleid te realiseren. Ook wendt Heemschut zich vaak tot een wethouder of de burgemeester. Heemschut moet helaas signaleren, dat gemeen ten de monumentenbescherming een lage prio riteit toekennen en het gemeentelijk monumen tenbeleid voor zich uitschuiven. En dat op basis van argumenten die niet zelden berusten op onvoldoende kennis van de mogelijkheden en niet of nauwelijks inwinnen van informatie bij deskundige instanties. Heemschut Overijssel is verschillende gemeen ten langs geweest. Daarbij bleek, dat deze vaak weinig belang hechten aan monumentenzorg uit angst voor extreme kosten te worden geplaatst. In agrarische gebieden bleek men ongerust, dat een gemeentelijk beleid de agrarische onderne mer in zijn bedrijfsvoering zou kunnen schaden als een opstal tot monument zou worden verhe ven. Dat een goed opgezette monumentenzorg met een verordening, een monumentennota en - commissie en een monumentenlijst niet slechts lastig is maar ook een sturend effect kan hebben zonder veel kosten lijkt veel gemeentebesturen te ontgaan. Als immers volgens de wettelijke procedure de voorwaarden worden geschapen voor een gemeentelijk monumentenbeleid dan hoeft de monumentenlijst niet per se een groot aantal opstallen te bevatten. Er zou met name een begin kunnen worden gemaakt met het aanwij zen van zogenaamde MI P-pan den op vrijwillige grondslag met instemming van de eigenaar of van monumentale bomen naast terreinen van cultuurhistorische waarde Men denke aan archeologische vindplaatsen als essen of vroe gere kasteel terreinen. Als een gemeente eenmaal voorzien heeft in de voorwaarden voor een goede beschermingspro cedure, kan onder omstandigheden die wette lijke weg door het gemeentebestuur bewandeld worden om sturend op te treden bij ongewenste ontwikkelingen. Het doet immers vreemd aan dat toestemming tot bouwen van een opstal veelal wordt geregeld via het bestemmingsplan (na goedkeuring van de tekeningen), terwijl afbreken van een opstal slechts gebonden is aan een normale sloopver gunning, die geen architectonische of cultuur historische criteria kent. Ook verstoring van (archeologische) vindplaatsen zonder juridische bescherming is slechts afhankelijk van het vige rende bestemmingsplan, waar hopelijk het Verdrag van Malta verandering in zal brengen. Bij aanwezigheid van een voorgeschreven gemeentelijke monumentenprocedure snijdt het mes aan twee kanten: enerzijds geeft de gemeente blijk van een positief standpunt t.a.v. gemeentelijk monumenten-beschermingsbeleid terwijl anderzijds de mate waarin dat plaatsvindt in handen van de gemeenteraad blijft. De voor delen van het paraat hebben van bedoeld beschermingsinstrumentarium kunnen dan benut worden, terwijl eventueel de nadelen binnen de perken kunnen blijven of omzeild kunnen worden. Dr. H.Reynders, lid Provinciale Commissie Heemschut Overijssel

Periodieken van Erfgoed Vereniging Heemschut

Heemschut - Tijdschrift 1924-2022 | 1999 | | pagina 38