augustus 1999
Heemschut
5
De vijver vormt één van de laatste natuurlijke
duinmeertjes langs de binnenduinrand en is een
pleisterplaats voor nijlganzen en scholeksters.
Op de achtergrond Huize Meerzicht. Dit in
oorsprong 17de-eeuwse herenhuis van de
buitenplaats werd door j.D.Zocher verbouwd
tot woonhuis voor de geneesheer-directeur.
hertenkamp, de transformatie van het eeuwen
oude duinmeer tot waterpartij met fontein, de
houten bruggetjes over de kronkelende water
lopen, het perenlaantje, de contrasten tussen
dichte en open plekken.
In 1849 werd het Geneeskundig Gesticht voor
Krankzinnigen Meer en Berg geopend, later
Provinciaal Ziekenhuis Santpoort genaamd.
Het ziekenhuis kreeg al snel bekendheid als
één van de modernste psychiatrische inrichtin
gen in Nederland. De toestroom van patiënten
noodzaakte tot uitbreiding. Daartoe werd in
1885 de aangrenzende hofstede Bloemendaals
Begin aangekocht. Hier verscheen het door
Zocher ontworpen Nieuwe Gesticht. Het
klokkentorentje op het terrein herinnert nog
aan dit, in 1988 gesloopte, paleisachtige bouw
werk. In de loop van de tijd is fors bijgebouwd.
Het is opvallend dat deze relatief intensieve
bebouwing het karakter van het landschaps
park nauwelijks heeft aangetast. De landschap
pelijke kwaliteiten, dat wil zeggen het ingeto
gen, verstilde en voorname karakter
overheersen.
Kwetsbaar
Er is niet veel fantasie voor nodig om de nieuw
bouw van honderden woningen met zorg tege
moet te zien. In het verkavelingsplan dat de
gemeente heeft opgesteld, wordt die zorg
bewaarheid: drie weinig opwindende en
keurige woonbuurtjes nemen bezit van het
park. De onvermijdelijke urban villa's,
Goed voorbeeld van de Engelse landschapsstijl.
Deze stijl werd door Zocher in Nederland
populair gemaakt.
penthouses, anonieme balkonterrassen, roman
tische prielen, gammaschuttingen en tuinka
bouters kun je er zelfbij bedenken. De zoveel
ste projectontwikkelaars-staete is geboren.
Toch is het niet alleen het aantal woningen dat
verontrusting wekt. Een nog groter en desas
treuzer gevaar vormen de bijbehorende
parkeervoorzieningen, verkeersbewegingen en
inrichting van de openbare en semi-openbare
ruimten. Een intensief gebruik van dit kwets
bare landschapspark betekent het einde van de
verstilde sfeer en daarmee van het karakter van
Meer en Berg. Dat ervan alle kanten bezwaren
zijn gekomen, is dan ook niet verwonderlijk.
Tien belangenorganisaties verklaren de plan
nenmakers voor gek. Zij zijn niet a priori tegen
een hoeveelheid nieuwbouw op, en een herin
richting van, het terrein. Maar de uniciteit en
hoogst bijzondere natuur- en cultuurhistori
sche waarden van dit gebied vereisen nu
eenmaal de uiterste voorzichtigheid.
Inmiddels is een nieuw stedenbouwkundig
ontwerp in de maak, opgesteld door het bureau
voor ruimtelijke ontwikkeling BVR uit
Utrecht. Het is te hopen dat dit bureau van Riek
Bakker de teloorgang van het aards paradijs niet
op zijn geweten wil hebben.
Museum Meer en Berg is gevestigd in het voor
malige koetshuis op het landgoed en is te bezoeken op
woensdag en elke derde zondag van de maand van
13.30 tot 16.30. De collectie geeft een ovetzichtvan
150 jaar Nederlandse psychiatrie en de historie van
het Provinciaal Ziekenhuis.
De Landelijke Voetpadendagen, georganiseerd
door de stichting Ne?no, leiden in september (elke
zaterdag en zondag) over het. terrein van Meer en
Berg. Voor meer informatie: Nemo, tel/fax 020-
6817013.