Column Belvedere augustus 1999 Heemschut 3 Eén van de fraaie zwanebalskorbelen in de opkamer van de onnodig gesloopte boerderij aan de Graafstroom, voor het behoud waarvan Heemschut actie voerde. Foto L. van der Meule. houders zijn absoluut niet meer in staat om behoorlijk onderhoud aan hun rijksmonumen ten te kunnen plegen, laat staan een restauratie uit te voeren. Boerderijen komen op de markt, zijn er vaak zo slecht aan toe, dat gemeenten enorme concessies gaan doen aan nieuwe bestemmingen, omdat ze iemand nodig hebben die dat kan betalen.' Goed, dat waren de nederlagen. Die kregen hier wat nadruk, omdat Heemschut aan de recente successen heel wat aandacht heeft besteed. De Berckepoort in Dordrecht is daarvan het bekendste voorbeeld. Een prach tige Heemschut-case, binnenkort op internet. (www.heemschut.nl). Een geschiedenis met alles erop en eraan: enorme budgetoverschrij dingen - waarvoor Heemschut al in een vroeg stadium had gewaarschuwd - flinke ruzies, een nieuwe gebruiker, die zoveel eisen stelt, dat de helft dreigde te verdwijnen, harde actie van Heemschut, waarbij het behoud van kapcon structie, kinderbinten, waterputten, spiltrap, enz. werd afgedwongen. Met successtory's kunnen overigens wel een paar kolommen gevuld worden. Frank Goppel noemt er nog één. 'Een boerderij in Arkel, rijksmonument, was in een bestemmingsplan verdwenen, er waren al gesprekken tussen de eigenaar en een projectontwikkelaar over nieuwbouw op die plaats. Toen kwamen wij in actie. Het ging allemaal heel snel. Formeel konden we snel ingrijpen, want je kunt niet in een bestemmingsplan een rijksmonument wegbestemmen. We gingen kijken, hadden een gesprek met de monumentenambtenaar van de gemeente Giessenlanden. Iemand die een deel van zijn tijd aan de paar monumenten in zijn gemeente besteedt en hij raakte enthousiast. We spraken met de burgemeester, die ook overtuigd raakte - onze voorzitter Dirk Beels was daar ook bij. Een uitermate plezierig gesprek. Dat is het leukste: zo'n plan verandert niet doordatje juridische stappen neemt of harde actie voert, maar gewoon door ons gedachtengoed over te brengen. Binnen een paar maanden stond die boerderij op de meer jarenplanning van de gemeente ineens boven aan. Een paar maanden later was er een koper, nu is hij gerestaureerd.' Net als TA Gerrit Tangerman in Drenthe (vorige nummer) signaleren Bitter en Goppel een omslag in het werk van de PC. Met sloop bedreigde gebouwen redden, ja het komt nog altijd en vaak genoeg voor. Maar steeds meer aandacht gaat naar de openbare ruimte, ruimte lijke ordening, het open landschap, het monu ment in zijn omgeving. Zo houdt de PC in Zuid-Holland zich met de HSL en het Groene Hart bezig, dossiers met een enorme reik wijdte. Maar ook met nieuwbouwplannen voor een historisch stadscentrum. 'Heel erg arbeids intensief,' zegt Frank Goppel. 'Als je daarvan alle ins en outs boven tafel wil krijgen, heb je een handkar nodig om alles mee naar huis te nemen. Voorbesprekingen, eerdere schetsen, besprekingen met de buurt, enzovoort. Kijk, het is in zekere zin leuk om te constateren dat een gebouw met sloop bedreigd wordt, hoe mooier het gebouw, hoe beter. Daar gaan je vingers van jeuken. Je wordt boos, maar het motiveert en je denkt: ha, ha, daar komen ze niet zo makkelijk mee weg... Grote infrastruc turele werken, herinrichting van grote open gebieden, veranderingen in landelijk gebied, dat is andere koek. Daar kun je te vroeg of juist te laat bij zijn, het is vaak volkomen onduidelijk op welk moment je invloed kunt uitoefenen. Maar dat er van alles gaat gebeuren, staat vast. Het wordt allemaal in beleidsnota's verwoord. De TA heeft een stevige taak om dat bij te houden. Het kost veel meer mankracht, wat soms moeilijk is voor PC's.' Jaap Bitter is het ermee eens. Met de HSL, vindt hij, had Heemschut zich op landelijk niveau moeten bezighouden... 'Nederland moet karakter houden'. 'Kabinet: Nederland moet mooier'. Zo openden Rijn en Gouwe en Apeldoornse Courant hun voorpagina's op 6 juli. Daags daarvoor hadden de staatssecreta rissen Van der Ploeg (cultuur) en Faber (Natuurbeheer) en de ministers Pronk (RO) en Netelenbos (Verkeer) gezamenlijk hun nota Belvedere ('mooi uitzicht') gepresen teerd. Hierin stellen zedat steeds grotere delen van ons land op elkaar gaan lijken en dat de historische verscheiden heid verdwijnt. Om die vervlakking van landschap en nieuwe wijken tegen te gaan moeten voortaan 'cultuurhistorische landschappen en objecten inspiratiebron zijn bij het maken van plannen'. Uit onderzoek is immers gebleken, dat Nederlanders steeds meer behoefte hebben aan een grotere herkenbaarheid van de eigen omgeving. De inrichting van ons land is in het verleden te veel overgelaten aan projectontwikkelaars en ingeni eurs. Geluidendie Heemschut uit het hart zijn gegrepen. Wij vechten hier al jaren voor. Vorig jaar nog kende Heemschut zijn Persprijs toe aan de journalist Marcel van Silfhout van het Utrechts Nieuwsblad, die het in een reportage opnam voor het behoud van de Nieuwe Hollandse Waterlinie. Heemschut werd op z'n wenken bediend. In Belvedere wordt de aanpak van deze waterlinie de komende jaren als voorbeeld genomen van hoe je met het landschap moet omgaan. Het is de bedoe ling, dat de linie met zijn vele forten van Muiden tot de Biesbosch in nieuwe plannen een zichtbare rol gaat spelen. Rijk, provincie, gemeenten en particulieren moeten daarbij nauw gaan samen werken volgens de nota. Prachtige woorden. Je wordt echter somber als je dan een paar weken later leest, dat Noord-Holland havenontwikkeling in de Wijkermeerpolder wil gaan toestaan in het schootsveld van een stuk linie van de Stelling van Amsterdam. Bezwaren van staatssecretaris Van der Ploeg worden weggewimpeld als 'niet realistisch'. In 1996 beloofde de provincie, die zich er nota bene enorm voor had ingezet de Stelling op de Werelderfgoedlijst van de UNESCO te krijgen, de schootsvelden van de forten open te houden. Gedeputeerde Meijdam van Noord-Holland vindt echter, dat de Provincie ook verantwoordelijk is voor een gezonde economie, schrijft de Volkskrant van 23 juliEn dezelfde bestuurder constateert, dat de druk van de steden om de gebieden te gebruiken voor bebouwing steeds groter wordt. De Stichting Stelling van Amsterdam waarschuwt terecht voor het aanzien van Nederland, dat geschaad wordt als de Unesco de Stelling zijn pas verworven status weer zou ontnemen. Dat zou inderdaad de wereldpers halen. WAARNEMER

Periodieken van Erfgoed Vereniging Heemschut

Heemschut - Tijdschrift 1924-2022 | 1999 | | pagina 5