De jeukende vingers van Jaap
Bitter en Frank Goppel
Bert Franssen
De technisch adviseurs van Heemschut in Zuid-Holland
Een mooi gebouw, dat met sloop bedreigd wordt? 'Dat is leuk. Je
denkt: ha, ha, die komen niet zo makkelijk weg/ Boeiend
vertellen Jaap Bitter en Frank Goppel, technisch adviseurs in
Zuid-Holland, over het werk in hun provincie. Plaatsen waar
stevige robbers zijn uitgevochten. De Rijksdienst die het erbij
heeft laten liggen. Grote infrastructurele werken, herinrichting
van het open landschap. Zuid-Hollandse boerderijen, behoorlijk
bedreigd, ja.
2
Heemschut
Jaap Bitter - hij was nog geen lid van
Heemschut - werd als TA in de commissie
geloodst door zijn voorganger Bert van den
Boogaard. Dat was 8 jaar geleden, toen hij met
vut ging na een loopbaan als monumentenamb
tenaar van Gouda. Op zijn beurt benaderde hij
enkele jaren later de restauratiearchitect Frank
Goppel - al lid sinds 1974 - om een deel van zijn
werk over te nemen, omdat het zoveel tijd
kostte. Jaap Bitter: 'Franken ik hebben een
scheidslijn afgesproken. Mijn werkterrein ligt
boven de grote rivieren, dat van Frank daaron
der. Met grote rivieren bedoel ik de Lek en de
Maas die in eikaars verlengde liggen.'
Dan de hamvraag: wat doen ze als technisch
adviseurs? Jaap Bitter: 'Wij krijgen een signaal
van een lid van de PC of van anderen. Huis-
aan-huis krantjes zijn daarbij een belangrijke
bron, want daar staan de bouw- en sloopver
gunningen in. Maar je bestrijkt zelf altijd een
beperkt gebied. Ik woon in de
Krimpenerwaard. De leden van de commissie
wonen in Dordrecht (3), Rotterdam,
Sliedrecht, Delft, Voorburg, Leidschendam,
Gouda en Lekkerkerk. Die spreiding is niet
echt geweldig. Ik vind het jammer dat je
nergens een overzicht hebt van alle te verlenen
bouwvergunniningen in Zuid-Holland.'
'Als het signaal is afgegeven, start je een eerste
onderzoek. Een heel belangrijk gegeven is
natuurlijk of een pand rijksmonument of
gemeentelijk monument of gemipt en geselec
teerd is. Dat zijn de eerste houvasten. Je brengt
het onderwerp terug in de commissie, die
oordeelt: verder ermee gaan of niet. Het onder
zoek kan uiteindelijk zo ver gaan dat we tot een
voordracht komen voor plaatsing op de rijkslijst
of de gemeentelijke lijst.'
Een groot deel van het werk komt neer op
informatie verzamelen. Frank Goppel: 'We
gaan overal persoonlijk op af. Als je ter plaatse
bent geweest en je hebt mensen gesproken,
wordt ook de context duidelijk. Een bezoek aan
het gemeentehuis is altijd verhelderend. Ik
spreek er graag met een monumentenambte
naar. Ambtenaren zijn altijd coöperatief,
begrijpen wat onze invalshoek is, waar onze
gevoeligheden liggen, zijn meestal min of meer
bekend met Heemschut. Ze hebben niet de
druk van de politieke controle, en zijn heel vrij
in het gesprek, het is niet zo dat ze je opzettelijk
verkeerde informatie geven of je van bepaalde
dingen afhouden.'
Toch komt het vaak genoeg voor dat informa
tie niet juist, of volledig, of vrij van belangen is.
Frank: 'In het begin had ik soms de neiging om
alles voor zoete koek te slikken. Pas later leer je
dingen te nuanceren, in de helft van de gevallen
zijn er andere belangen dan monumentenbe
scherming in het spel. Het is dan zaak zorgvul
dig te zijn, echt te gaan voor de doelstellingen
van Heemschut.'
Nederlagen en successen
Een PC kent successen en nederlagen. De
laatste komen soms hard aan. Jaap Bitter: 'Ik
ben erg gefrustreerd over een geval in
Bergambacht, Krimpenerwaard. Er stond een
heel groot pand met een uitstekende uitstra
ling, een zogenaamd doktershuis, met stalhou
derij, een gemipt pand. Op een gegeven
moment werd er een bouwvergunning aange
vraagd om het te slopen. Een aannemer wilde
ter plaatse appartementen met winkels bouwen,
dat was de enige overweging. We hebben
bezwaar gemaakt bij de gemeente, maar nooit
antwoord gekregen. Als je geen antwoord
krijgt, hoe moet je dan verder? Toen heb ik het
voorgedragen voor plaatsing op de rijkslijst.
Een hele tijd niets meer van gehoord, totdat de
Rijksdienst om aanvullende informatie vroeg.
Op een gegeven moment werd er een wijziging
op het bestemmingsplan door de gemeente
ingediend, hebben we ook nog bezwaar tegen
gemaakt. Conclusie: het pand is gesloopt; als de
Rijksdienst niet zo geaarzeld had, was het
wellicht anders gelopen. Heel teleurstellend.'
Over nederlagen gesproken. Heel pijnlijk was
de geschiedenis van een boerderij in
Molenaarsgraaf, een rijksmonument met grote
waarde. Pijnlijk, omdat PC-lid Leo van der
Meulen er 'buitensporig veel tijd' (de woorden
van Frank Goppel) in had gestoken. Frank:
'Van alles werd er gedaan om de financiering
voor een noodzakelijke restauratie rond te
krijgen. En het leek te lukken. Bij een laatste
gesprekje met de restauratiearchitect bleek dat
de kosten toch net niet helemaal overeen
kwamen met de opbrengsten. Wat heeft men
toen gedaan? Men heeft zonder Heemschut te
raadplegen gezegd: we hebben nog een oude
sloopvergunning liggen, die is nog geldig. Hup,
afbreken, plat.
Het herstel van boerderijen in Zuid-Holland
wordt überhaupt een zorgenkindje. Melkvee-
augustus 1999
