Nieuwe uitgaven
Anne-Marie ten Cate
augustus 1999
Heemschut
37
Van Epen
In de BONAS-reeks (Bibliografieën en oeuvre-
lijsten van Nederlandse architecten en steden
bouwkundigen) verscheen: 'J.C. van Epen
(1880-1960); van villabouw tot volkshuisves
ting' door Juliette Roding en Talitha van Dijk.
Tot en met 12 september is in de Gaanderij van
het Nederlands Architectuur Instituut te
Rotterdam ter gelegenheid van het verschijnen
van deze uitgave een tentoonstelling te zien van
het werk van Van Epen. Van Epen heeft voor
een groot deel het gezicht van de stadsuitbrei
dingen in Amsterdam bepaald en kan boven
dien beschouwd worden als een pionier op het
gebied van de ontwikkeling van plattegronden
en interieur van arbeiders- en middenstands
woningen. Desalniettemin is deze belangrijke
architect in de vergetelheid geraakt. Enerzijds
is dat te wijten aan het feit dat hij weinig op
schrift heeft gesteld, anderzijds was hij een
harde werker die niet aan de weg timmerde.
Het archief van Van Epen bevindt zich al sedert
de jaren '70 in het Nederlandse architectuur en
documentatiecentrum (de voorloper van het
NAi). Marieke Kuipers wijdde toen een docto
raalstudie aan het werk van Van Epen, waarna
het weer stil werd.
Van Epen leverde in de eerste decennia van
deze eeuw een belangrijke bijdrage aan de
totstandkoming van grote woningbouwcom
plexen voor arbeiders en middenstand in de
uitbreidingswijken van Amsterdam. Daarnaast
Tekening woningbouw van J.C. van Epen uit
1918 aan de Lastmankade in Amsterdam.
Foto Nederlands Architectuur Instituut,
Rotterdam.
had Van Epen bekendheid in het Gooi waar hij
een groot aantal villa's en landhuizen bouwde.
Opvallend in het werk van Van Epen zijn de
toepassing in vele variaties van erkers, de steun
beren, de vorm en indeling van de vensters, het
kleurgebruik en de royale groenvoorzieningen.
Van Epen leerde het vak in de praktijk, bij zijn
vader en bij architecten als Hanrath en de
Gebroeders van Gendt. Ook werkte hij een
aantal jaren in Parijs, eerst bij de Nederlandse
architect Bouwens van der Booyen en later
associeerde hij zich met de Fransman C.L.
Auclair. Zij werkten veel in St.Cloud en
Vicennes en ontwierpen villa's in 'Engelse stijl'.
In 1905 vestigde hij zich als zelfstandig archi
tect in Baarn, het centrum van de nieuwe villa-
bouw. In 1910 kwamen in Amsterdam zijn
eerste woningbouwcomplexen tot stand, o.a.
Eerste Helmerstraat en de Tweede
Boerhavestraat. Zijn plattegronden, zijn goede
keuken en functionele en hygiënische woning
inrichting (hij pleitte vurig voor douches)
waren een absolute noviteit en hiermee liep hij
ver vooruit op de ideeën van de architecten van
de Nieuwe Zakelijkheid.
In de loop van de jaren zou nog menig woning
bouwcomplex van Van Epen in Amsterdam
verschijnen; het laatste dateert uit 1946 en ligt
aan de Heggerankweg in Amsterdam-Noord
(Buiksloot) Op het gebied van de volkswoning
bouw was hij met zijn socialistische optiek een
vernieuwer, maar desondanks bleef hij ontevre
den over de wijze waarop gewone mensen
gedwongen waren te leven. Hij ontwierp dan
ook coöperatieve woongebouwen, maar deze
ideeën kwamen niet van de grond.
Een derde belangrijk categorie bouwwerken
zijn de ontwerpen voor kindervakantietehui-
zen, jeugdherbergen en verenigingsgebouwen.
Rotterdam, Stichting Bonas, 1999. 176 p.
ISBN 90 76643 01 6 Prijs per abonnement f
135,— per jaar voor zes deeltjes. Los deel ca f
30,—
Informatie Stichting Bonas, Museumpark 25,
3015 CB Rotterdam.
Sint-Walburgiskerk
Twaalf jaar duurde de restauratie van de Sint-
Walburgiskerk te Zutphen. Ter gelegenheid
van de voltooiing, begin dit jaar, werd er bij de
Walburg Pers een uitgebreide, wetenschappe
lijke monografie over de kerk uitgegeven.'De
Sint-Walburgiskerk in Zutphen; Momenten
uit de geschiedenis van een middeleeuwse kerk'
verscheen onder redactie van M. Groothedde,
G.E. Hartman, M.R. Hermans e.a. In het boek
worden oorsprong en betekenis van de kerk in
de Zutphense samenleving op wetenschappe
lijke wijze benaderd en beschreven. Tijdens de
restauratie is er intensief archeologisch en
bouwhistorisch speurwerk verricht en zijn vele
nieuwe inzichten aan het licht gekomen, vooral
over de vroegste ontstaansgeschiedenis van de
nederzetting en de middeleeuwse periode. In
het eerste hoofdstuk wordt dan ook de neder
zettingsontwikkeling van de stad tot 1000
beschreven.
Behalve de bouwgeschiedenis van de kerk,
worden het kapittel en de nabije omgeving van
de kerk onder de loep genomen. Er zijn verder
hoofdstukken over de liturgie, de heilige
Walburgis en over de boeken van voor 1600 in
de Librije. Tot slot een hoofdstuk over de
recente ontwikkelingen en het toekomstper
spectief van de kerk.
Zutphen, De Walburg Pers, 1999. 304p. ISBN
90 5130 041 9 Prijs f 19,50.
Deventer
Het boek 'Beeldend Deventer', samengesteld
door H.J. van Baaien en H.J.M. van Oltheten is
bedoeld als een ontdekkingstocht door
Deventer. De schrijvers maakten jarenlang
wandeltochten door de oude stad op zoek naar
bijzonderheden en specifieke Deventer
elementen. Deze wandeltochten mondden uit
in speurtochten, die uiteindelijk hebben geleid
tot dit verrassende boek. Het eerste exemplaar
werd aangeboden aan de directeur van de
Rijksdienst Monumentenzorg. In zijn dank
woord zwaaide Asselbergs de auteurs alle lof
toe en zei dat elke historische stad een dergelijk
boek zou moeten laten schrijven.
Meer dan 3 5 kunstenaars hebben in het verle
den maar ook recentelijk verschillende sporen
achter gelaten. Er zijn prachtig gebeeldhouwde
gevels, gevelstenen, uithangborden en tekens,
gedenkstenen, maar ook snijramen en versier
selen in het plaveisel. Alfabetisch per straat
worden die expressieve elementen die
Deventer 'beeldend' maken afgebeeld en het
verhaal bij de afbeelding wordt uitgebreid
verteld. Van een gevelsteen met drie gekroonde
suikerbroden tot een muuranker in de vorm
van een vlinder aan de gevel Waterstraat 10-12.
Zelfs de oude schoorsteenpijp van D.A.I.M. is
tot kunstwerk gemaakt bij de nieuwbouw aan
de Prinsenplaats.
Achter in het boek bevindt zich een lijst van
kunstenaars, registers en een kaart met twee
wandelroutes. Bladerend en lezend in het boek
krijgt men op een plezierige manier les in zorg
vuldig kijken. Het boek is te verkrijgen bij de
Deventer boekhandels.
Twello, Robine, 1998. 263p. ISBN90 804026 4
8. Prijs f49,90.
