Van lespakket tot databank
Titia Kloos
De brede aanpak van de Nederlandse Kastelenstichting
In het statige 17de-eeuwse raadhuis in Wijk bij Duurstede is het
kantoor van de Nederlandse Kastelenstichting (NKS) gevestigd.
Op een zonnige julimiddag praat ik met directeur mevrouw drs.
J.M.M. Kylstra-Wielinga over de doelstellingen, activiteiten en
toekomstplannen van de NKS.
32
Heemschut
augustus 1999
een meer ontspannen manier toch met zijn
geliefde vak bezig zijn.
De Stichting wordt naast de heer Schellevis
bijgestaan door nog ruim 130 vrijwilligers. Men
beijvert zich juist een museaal aanzien te
vermijden. Men moet het gevoel hebben dat de
bewoners alleen maar even weg zijn en in het
opwekken van deze suggestie slaagt het huis
wonderwel. Eerder besteedde Heemschut
aandacht aan 'de engelen van Amerongen', een
groep vrijwilligers die de wandkleden, gordij
nen en ander kostbaar textiel onderhoudt en
restaureert. Voor dit priegelwerk is een enge
lengeduld inderdaad een eerste vereiste.
Het houtwerk van de meubels, trappen, wand-
betimmeringen en binnenluiken vraagt ook
voortdurende controle en onderhoud.
Schellevis en zijn medewerkers geven bij
vervanging de voorkeur aan een goed stuk
eikenhout, liefst afkomstig van een woudreus
uit het eigen kasteelbos die de geest heeft
In de bibliotheek annex werkruimte op de
eerste verdieping liggen de tafels vol met
boeken die nog gecatalogiseerd moeten
worden. Ze maken deel uit van een nalaten
schap die de NKS enkele jaren geleden kreeg.
Deze bevatte tevens een som geld en een fraaie
collectie antieke meubels en porselein.
Voorwaarde van de erflater was, dat de collectie
toegankelijk moest zijn voor het publiek. Dit
was een goede aanleiding voor de NKS om de
krappe behuizing in het poortgebouw van Huis
Doorn in 1996 te verruilen voor het raadhuis in
Wijk bij Duurstede. De verhuizing was het
begin van een nieuw hoofdstuk in het bestaan
van de NKS. Niet alleen was er meer ruimte
voor de bibliotheek en het documentatiecen
trum, maar ook kwam er een bescheiden
publiekstaak bij: enkele vertrekken werden
ingericht als stijlkamers, die op afspraak voor
groepen zijn te bezichtigen en waar men kan
vergaderen of kleinschalige congressen organi
seren.
gegeven. In het park wijst hij op de kolossale
zomereik, ruim 300 jaar oud. Die legt voorlo
pig nog niet het loodje, maar als 'ie gaat...
Boventuin
Een ander project was het in ere herstellen van
de boventuin, licht oplopend, met zijn
oorspronkelijke indeling, plattegrond en
beplanting. Een geslaagde reconstructie
waarmee tevens één van de zichtassen vanuit
het huis zijn zin en logica herkregen heeft. De
door Schellevis aan de hand van een oude
afbeelding ontworpen klapbrug werd onder
zijn leiding opgebouwd door een stel jeugdige
delinquenten. Ze zijn er nu hartstikke trots op.
Op dit moment wordt gewerkt aan het
ophogen van de buitendijk om de kasteeltuin
heen als uitvloeisel van de dijkverzwaringsope
ratie. Voor volgend jaar staat herstel van de
oranjerie en misschien zelfs van de ertegenover
gelegen tuinmanswoning op de rol. De 'bouw-
Na de economische crisis in de jaren '30 en het
oorlogsgeweld van 1940-1945, waren veel
Nederlandse kastelen er slecht aan toe. Om de
eigenaren bij te staan in het behoud van hun
bezit, werd in 1945 de Nederlandse
Kastelenstichting opgericht. Doelstelling was -
en is - zich inzetten voor de instandhouding van
in Nederland gelegen kastelen en hun onroe
rende 'aangehorigheden', voor zover het
behoud daarvan van algemeen belang is uit een
oogpunt van monumentenzorg, natuurbe
scherming of landschapsschoon. Onder kaste
len moeten we dan verstaan middeleeuwse
gebouwen die verdedigbaar en bewoonbaar
zijn. Ook complexen die niet meer als zodanig
herkenbaar zijn omdat ze door de eeuwen heen
werden aangepast aan eisen van comfort en
heersende smaak, zijn hierbij inbegrepen. In
de 17de, 18de en latere eeuwen opgetrokken
landhuizen zonder verdedigingsfunctie, vallen
buiten het inspanningsveld van de NKS, al
komt hier de laatste jaren langzaam maar zeker
pastoor' heeft nog heel wat preek- en bedel-
werk voor de boeg. Samen met vele tientallen
anderen geeft hij zo een nieuwe betekenis aan
de meer dan driehonderd jaar oude woorden
van Margaretha Turnor: 'sulcken hecht werck
het is.'
Aanbevolen literatuur: A. W.J. Mulder, Het
kasteel Amerongen en zijn bewoners,
Maastricht 1949.
W.A. Braasem, Sulcken hecht werck het is...
Het Huis te Amerongen, 's-Gravenhage 1981
(Esso Museumreeks deel III, verkrijgbaar op
het kasteel).
Ook de brieven van Margaretha Tumor zijn
sinds kort uitgegeven en verkrijgbaar op
Amerongen.
Drs. L.H. van der Meule is bouwhistoricus en als
zelfstandig onderzoeker/adviseur werkzaal?!, in de
monumentenzorg
verandering in. Tot slot vallen ook terreinen
waar vroeger kastelen op stonden en waar nu
slechts fundamenten resten, het zgn. bodemar
chief, binnen het werkterrein van de NKS.
Samenwerking
Om haar doelstellingen te realiseren, heeft de
NKS in de loop der jaren een groot aantal acti
viteiten ontwikkeld. Allereerst probeert de
stichting een positief sociaal en politiek klimaat
te scheppen voor kastelenbehoud door samen
werking te zoeken met verwante organisaties
en contacten te onderhouden met overheidsin
stanties. Zo streeft de NKS ernaar een
bindende factor te zijn voor de provinciale
kastelenstichtingen. Een moeilijke taak, aange
zien de opzet en doelstellingen per provincie
nogal verschillen: van beheersinstellingen met
eigen bezit (zoals de Stichting Vrienden der
Geldersche Kasteelen) tot zuivere belangenbe
hartigers (bijvoorbeeld de Stichting Utrechtse
Kastelen). Aan goede wil ontbreekt het niet,
maar het is moeilijk een vorm te vinden voor
gestructureerde samenwerking. Kylstra is van
plan om komend najaar het land in te gaan om
via persoonlijke contacten te achterhalen wat
de beste methode is om regulier overleg tot
stand te brengen. Er zijn onderwerpen genoeg
die aan de orde zouden kunnen komen: restau
ratie en onderhoud, exploitatie, cultuurhisto
risch toerisme en educatieve projecten voor
