Het Spaarne krijgt zijn molen terug
Jan-Derk Gerritsen
Stadsprofiel van Haarlem weer als vanouds
Zoals Zaandam zijn Zaan sinds eeuwen heeft, kent Haarlem zijn
Spaarne. En waar water en wind is staan molens. In elk geval nog
langs de Zaan.
juni 1999
Heemschut
7
Ooit langs het Spaarne in Haarlem was dat ook
zo, maar daarover vertellen ons alleen de
archieven. En.lange tijd, was de molen De
Adriaan daarvan de enige getuige. Maar die
gingin 1932 in vlammen op. Haarlem nu wil
deze molen als een Phoenix uit zijn as laten
verrijzen.
Molens worden oud
Bijna 200 jaar heeft de Adriaan aan de noord
kant van het Spaarne tegenover de
Koudenhorn gestaan. In 1778 kreeg fabrikant
Adriaan de Boois toestemming een zogenaamde
tras-molen, een stellingmolen, die cement
maalde voor metselspecie, op deze plek te
bouwen. Anno 1999 zou het gemeentebestuur
van Haarlem - hoewel je het in Haarlem maar
nooit weet - geen vergunning hebben afgege
ven. De bouw van De Adriaan betekende
destijds namelijk ook dat De Boois daarvoor de
stadstoren, de Oude Goê Vrouwtoren mocht
slopen zodat hij een gratis fundering voor zijn
'fabriek' zou krijgen. Die stadstoren was in
1589 opgetrokken op de restanten van zijn
voorganger, de Catrijnetoren, diein 1573 bij
het beleg van Haarlem door de Spanjaarden
aan flarden was geschoten. Een lot, dat toen de
meeste aan brand ontkomen windvangers aan
het Spaarne overkwam. Eigenlijk werd Adriaan
dus een herdenkingsteken voor 'gevallen'
molens en is dat als enige bijna twee eeuwen
geweest.
Het is dus niet.verbazingwekkend, dat Haarlem
dat symbool weer terug wil zien aan zijn rivier.
Een lijdensweg
Maar even verbazingwekkend is het, dat het
bijna 70 jaar moest duren voor het perspectief
op herbouw enige realiteit krijgt.
Het zat de Haarlemmers ook niet mee vanaf
193 2En dat alles ondanks het feit, dat De
Adriaan de eerste molen was, die in eigendom
kwam van de Vereniging De Hollandse Molen,
waarvan Piet van Tienhoven, de eerste voorzit
ter, de drijvende kracht was. Een man, die ook
aan de wieg van Heemschut heeft gestaan. De
inzameling bij de burgerij had in 1937 al een
steunfonds van f 4.000,- opgeleverd en dat in de
crisistijd!
B en W fourneerde f 10.000,- maar de provin
cie keurde het raadsbesluit af. Daarna kregen
we de bezetting en pas in 1950 werden de
plannen weer uit de kast gehaald. Hoop werd
vervolgens ook geput uit een triest gebeuren in
Kennemerland, waar de molen 'Ons
Genoegen' afbrandde maar die genoeg restan
ten opleverde als bouwmateriaal voor een
nieuwe Adriaan. Zoals we zagen malen de
financiële molens langs het Spaarne langzaam.
Die in Uitgeest doen dat sneller. Want toen
daarin 1971 molen 'de Kat' door de vlammen
was verteerd stond er in 1973 alweer een
nieuwe 'De Kat', herbouwd met onderdelen
van Ons Genoegen, bedoeld voor De Adriaan.
Inmiddels gingen de jaren verder en werd een
bouwplan in 1968 op niet minder dan ruim
f 600.000,- geraamd. Een voorstel voor een
bijdrage van de gemeente a raison van
f 500.000,- werd als 'onrendabele investering'
van tafel geveegd.
Het keerpunt
Zoals zo vaak in Haarlem kwam de bevolking in
het geweer, toen in 1985 een 'originele'
projectontwikkelaar bedacht, dat er welgestel-
den genoeg zouden zijn die op de plek van de
Adriaan in een torenflat zouden willen wonen.
Het gezond verstand van de Haarlemse bevol
king zegevierde echter. En eigenlijk zijn toen
de plannen in een stroomversnelling geraakt.
De Stichting Molen De Adriaan, de Vereniging
Haarlem, De Hollandse Molen en zelfs de
Molen De Adriaan. Archieffoto Henk Vijn.
gemeente, die nu ruim een miljoen gulden
investeert, hebben elkaar gevonden en ook de
bevolking liet zich weer niet onbetuigd en
bracht een half miljoen bijeen. De Adriaan zal
er weer komen op zijn oude fundamenten en
wel in 2002.
J.D. Gerritsen is PR-medewerker van Heemschut
Noord-Holland.
