Snel monumentenlijst actualiseren
maar verantwoord
Jean Penders
Bouwhistorische invalshoek niet verwaarlozen
De Rijksmonumentenlijst is indertijd in hoog tempo opgesteld.
De redengevende omschrijvingen zijn vaak erg summier. Er zijn
zelfs panden beschermd, die niet eens meer bestaan. Binnenkort
start de Rijksdienst een actualisatie. Jean Penders pleit ervoor
snel te beginnen met het meest urgente werk en de zaak
verantwoord aan te pakken. De bouwhistorische invalshoek mag
niet verwaarloosd worden. Hieronder zijn pleidooi.
Heemschut
juni 1999
Toeristen drommen onder de Vispoort door,
Harderwijk binnen. De prachtige Vismarkt
ademt een historische sfeer, de huizen zijn
eeuwenoud of lijken dat te zijn. Zoals ook
elders, zijn hier enkele van de 'gave' monumen
ten in feite herbouwd terwijl veel van de minder
opvallende, soms zelfs verwaarloosde huizen
écht eeuwenoud zijn.
Direct tegenover de poort ligt zo'n onopval
lend, niet gerestaureerd monument: Vismarkt
2. Het is een knusse winkel, waar allerhande
stoffen te krijgen zijn. Het staat op de
Rijksmonumentenlijst als 'Pand zonder verdie
ping met pannen schilddak, omstreeks 1800.
Gepleisterde lijstgevel waarin eenvoudige
deuromlijsting met pilasters en hoofdgestel.'
Geen toerist, geen monumentenzorger zou
hierdoor ook maar kunnen vermoeden dat
achter deze tekst een belangrijk middeleeuws
huis schuil gaat, met de originele spiltrap.
Trouwens, het gaaf bewaarde, niet in de
omschrijving genoemde achterhuis heeft wél
een verdieping, en daar bevinden zich rijke
peerkraalsleutelstukken. Zijn die nu wel of niet
beschermd? Net als de gemiddelde toerist heeft
kennelijk ook de Rijksdienst voor de
Monumentenzorg hier indertijd niet achter de
voorgevel gekeken.
De Rijksmonumentenlijst is indertijd opgesteld
in een vergelijkbaar hoog tempo als de MIP-
inventarisaties kort geleden. Aangezien er bij
de inwerkingtreding van de Monumentenwet
1961 geen teams van ervaren monumentendes
kundigen klaarstonden om het land in te
trekken, moeten wij waardering hebben voor
wat er toen in korte tijd tot stand werd
gebracht. De voorloopige lijsten uit het begin
van de eeuw waren de basis voor het werk,
aangevuld met wat sporadisch in gemeentelijke
monumentenlijsten vastgelegd was en wat
'oudheidkundigen' wisten. Zeer beperkte
inventarisaties vulden deze gegevens aan,
panden werden hiervoor in principe niet van
binnen bekeken.
In de loop der jaren is de Rijksmonumentenlijst
herhaaldelijk uitgebreid, de nieuwe beschrij
vingen kregen gaandeweg een meer uitgebreide
vorm. Ook is regelmatig het monumentenre-
gister aangepast, wanneer bleek dat kadastrale
gegevens verouderd waren of panden verdwe
nen. In zeer beperkte mate zijn beschrijvingen,
bijvoorbeeld op verzoek van gemeenten, qua
inhoud aangepast. Deze actualisaties hadden
echter geen structureel karakter.
Register 'in winterslaap'
Momenteel valt de situatie als onhoudbaar te
typeren. Adressen of kadasternummers kloppen
soms niet meer - met alle juridische conse
quenties vandien - en zelfs zijn er panden
beschermd, die allang niet meer bestaan.
Minstens zo betreurenswaardig is de inhoude-
Utrecht, Kromme Nieuwegracht 33: evolutie
van het pand voor de 17de eeuw. Tekening
Klück.
2
