«-^HAWAII
36
Heemschut
juni 1999
Urk heeft haar historische en specifieke
karakter behouden.
karakteristieke ontwerpen gebouwd; de land
bouwgronden zijn keurig in rechthoekige
kavels verdeeld.
Als een assenkruis liggen de door hoge bomen
begeleide hoofdwegen in de uitgestrekte
polder. De betonnen poldertoren in
Emmeloord markeert het midden van dit kruis.
Secundaire wegen zijn herkenbaar aan minder
hoge beplanting. Zowel boerderijen als wonin
gen aan de buitenwegen hebben rond het erf
een windsingel, waardoor het kale polderland
schap vriendelijker oogt. Heden ten dage is
gelukkig veel belangstelling en aandacht voor
de beeldbepalende waarde van dit polderland
schap.
Cultuur
Vooral de cultuurhistorie van de
Noordoostpolder mag rekenen op een toene
mende belangstelling. Nu hier sprake is van een
tweede generatie ontstaat belangstelling voor
de geschiedschrijving van de geboorte grond.
Het Sociaal Historisch Centrum voor
Flevoland biedt daarbij met haar uitgebreide
kennis van vrijwel alle aspecten van de provin
cie aan velen ondersteuning. Dit centrum
begon 63 jaar geleden als Stichting voor het
Bevolkingsonderzoek in de drooggelegde
Zuiderzeepolders.
Waterbouw
De aandacht voor infrastructurele zaken die
met de historie van de provincie te maken
hebben, groeit. Daarbij gaat het om de
oorspronkelijke machines van de gemalen,
maar ook om de veel besproken lichtwachters-
woning Kraggenburg. De terp met dit water
bouwkundig monument staat nu midden in het
land ten zuidoosten van het naar haar
genoemde dorp. Het is in de vorige eeuw
gebouwd aan het einde van twee kilometer
slange dammen die, aan de monding van de
rivier het Zwarte Water, in de Zuiderzee lagen.
Voor de fundering van de dammen werden
voor het eerst in Nederland taaie, dikke
wortels, zogenaamde 'kraggen' gebruikt. Het
vuurtorenlicht bovenop het huis, zorgde ervoor
GRILROOM
VEL.631122
Urk, werk voor Heemschut?
dat schepen veilig de vaargeul tussen de
dammen richting Zwolle werden ingeloodst.
Tiesinga maakt zich terecht zorgen over het
gebrek aan aandacht voor de relikten in het
Voorsterbos. Relikten zijn proefopstellingen
op schaal die in de buurt van het voormalige
Waterloopkundig Laboratorium werden
gebouwd. Een gelukje is dat ze zich bevinden in
een deel van het bos dat niet openbaar toegan
kelijk is. Het bos dat de unieke relikten nu aan
het overwoekeren is, is overigens bijzonder.
Voor de proefopstellingen werd regelmatig
zand uit andere delen van het land gebruikt. De
daarin meegekomen zaden zorgden voor
planten die nergens anders in de polder te zien
zijn.
Uniek
Het nieuwe land is niet te vergelijken met
andere provincies; 50 jaar ontwikkeling in
architectuur, ruimtelijke ordening en maat
schappij is duidelijk waarneembaar op een
tocht van de Noordoostpolder naar Zuidelijk
Flevoland. Het laten behartigen van de belan
gen door een naburige provincie is dan ook
geen optie. In principe kan elk moment een
Commissie geïnstalleerd worden van 3 a 4
personen. Het voordeel van snel beginnen is
dat de ze kunnen 'bij blijven' en niet, zoals bij
veel beschermingswerk te vaak het geval is,
achter de feiten aan lopen. Maar, wat betreft
het draagvlak is er sinds 1997 niet zo heel veel
veranderd. Er zal dus de nodige tijd besteed
moeten worden aan het bekend maken van de
Heemschut activiteiten. Hierbij is een brede
oriëntatie van de Commissie onontbeerlijk.
Ir. S.A. Lieth is architect en architectuur-journalist
te Utrecht.
*In juni verschijnt in de reeks publicaties van
het Sociaal Historisch Centrum voor
Flevoland, het boek Nieuwe dorpen op nieuw
landinrichting van de dorpen in Wieringermeer,
Noordoostpolder, Oostelijk en Zuidelijk Flevoland'.
