Inundatiesluis bij Hedikhuizen hard
aan restauratie toe
Hans van den Eeden
Restant van de Nieuwe Hollandse Waterlinie
De restauratie van de inundatiesluis bij Hedikhuizen is hard
nodig. De historische sluis verkeert in een dermate slechte staat
van onderhoud dat het karwei spoedig moet worden aangepakt.
Dit is de mening van J.Beekmans, van het Noord-Brabants
Monumentenoverleg en de Bond Heemschut.
32
Heemschut
juni 1999
moeten krijgen. Vervolgens is het noodzakelijk
om met diverse particuliere grondeigenaren
goede afspraken te maken om de objecten
intact te laten en te onderhouden.
Kortom, het betreft een bestuurskundige
operatie die qua omvang en complexiteit met
de aanleg van de Betuwelijn kan worden verge
leken.
De provincie Utrecht is voor de vijf
Waterlinieprovincies de coördinator van dit
project, bijgestaan door onder meer de
Rijksdienst voor de Monumentenzorg en de
Vereniging van Nederlandse Gemeenten.
Gezamenlijk werken ze aan het in kaart
brengen van alle forten, sluizen, bruggen,
bunkers, inundatiegebieden, enzovoort,
waaruit de Nieuwe Hollandse Waterlinie
bestaat.
Vanwege het zowel cultuur- als natuurhistori
sche karakter van de hele operatie houden
organisaties als Stichting Menno van
Coehoorn, hetNCM, Staatsbosbeheer en
Natuurmonumenten de gang van zaken nauw
in het oog. Uiteraard ontbreekt Heemschut
niet in dit rijtje als het gaat om het geven van
advies en ondersteuning.
Startnota Ruimtelijke Ordening
Begin dit jaar heeft het kabinet de Startnota
Ruimtelijke Ordening gepubliceerd, de opmaat
voor de Vijfde Nota over de Ruimtelijke
Ordening. Hierin worden de plannen en prog
noses bekendgemaakt over hoe wonen en
werken de komende jaren vorm zullen krijgen.
Daarbij wordt op cultuurhistorisch vlak gebie
den aangemerkt als respectievelijk parels,
verbeteringsgebieden en basiskwaliteitsgebie
den.
Hierbij wordt dus toch vooral gedacht in losse
cultuurelementen, terwijl voor een complex als
de Nieuwe Hollandse Waterlinie grensover
schrijdend gedacht en beslist zou moeten
worden.
Voorbereidingen
Om een object op de Werelderfgoedlijst te
krijgen moet er wel aan een aantal voorwaarden
worden voldaan. Het object moet uniek zijn
voor zowel het land zelf als voor de wereld,
voorwaarden waar eerder geplaatste objecten
als de Stelling Amsterdam, de molens langs de
Kinderdijk en de droogmalerij in de Beemster
ruimschoots aan voldeden. Daarnaast moet het
object nog in redelijk authentieke staat verke
ren en tamelijk goed zijn onderhouden.
Bovendien krijgt een land na plaatsing de
morele verplichting om het monument goed te
onderhouden.
Stand van zaken
Al in 1993 werd het plan geopperd om te
proberen voor de Nieuwe Hollandse
Waterlinie dit prestigieuze predikaat te verwer
ven.
Na uitgebreid overleg tussen de verschillende
instanties en instellingen is besloten om het
beheer en de zakelijke, maar acceptabele
exploitatie van de Nieuwe Hollandse
Waterlinie over te dragen aan een onafhanke
lijk instituut.
Die krijgt de taak om op basis van een haalbaar
heidsonderzoek de linie op een zakelijke grond
slag te beheren. Daarbij mogen zowel de land
schappelijke als de monumentale waarden van
het complex niet in het gedrang komen.
In de tweede helft van dit jaar zal begonnen
worden met de voorbereiding van het dossier
waarin alle feiten en gegevens verzameld zullen
worden.
Wanneer het nieuwe millennium aanbreekt,
zullen we wellicht kunnen bogen op nog een
monument van wereldklasse!
drs. M. hemmens is PR-medewerker Heemschut
Utrecht
Onder de rook van s-Hertogenbosch ligt nabij
het dorp Hedikhuizen in het polderlandschap
een inundatiesluis die hard aan restauratie toe
is. De sluis, die in 1862 is gebouwd, werd
gebruikt om grote gebieden onder water te
zetten. Dit gebeurde als strategie in het kader
van militaire doeleinden. De sluis in
Hedikhuizen maakte deel uit van de Nieuwe
Hollandse waterlinie. Het had met name een
functie om de vesting Heusden te beschermen.
Verder werd onder andere deze sluis gebruikt
ter verdediging van het westen van Nederland
tegen de Fransen. Hierdoor kon de opmars van
de legers aanzienlijk worden vertraagd. Vast
staat dat het monument één van de laatst zicht
bare restanten is van de Nieuwe Hollandse
Waterlinie.
Ter bescherming van de sluis werd het Fort
Hedikhuizen gebouwd. Dit fort is in de onmid
dellijke nabijheid van de sluis gelegen en beide
zijn als een siamese tweeling met elkaar
verbonden. Het fort staat bekend als 'Werk
achter den Hoogen Maasdijk'. Binnen het fort
waren een versterkt legeringsgebouw en kruit
magazijn gelegen. In 1886 verviel zijn verdedi
gingsfunctie en daardoor ook die van de sluis.
