juni 1999
Heemschut
tieke kwestie. De politici hadden hun naam
eraan verbonden. Behoud betekende dus
gezichtsverlies.' Een ander uitvloeisel van deze
actie was de oprichting van de vereniging
'Tussen Heuvelrug en Wetering'. Henk Jan
Derksen is nog een tijd voorzitter van deze
vereniging geweest. 'Tussen Heuvelrug en
Wetering' heeft meerdere malen actie gevoerd
tegen de sloop van monumentale panden.
Meestal overigens tevergeefs. Het heeft zeker
nog tot 1990 geduurd voordat het tij in
Driebergen definitief keerde. In dat jaar dreig
den twee villa's te moeten wijken voor enkele
bungalows. De gemeenteraad ging uiteindelijk
overstag en de villa kon aangekocht worden
door particulieren. Een jaar later werd door de
gemeenteraad in het kader van de nieuwe
Monumentenwet unaniem een
Monumentennotitie aangenomen. Het
gemeentebestuur verplichtte zich om gemeen
telijke monumenten aan te wijzen.
Tijd nu mee
'Vergeet niet', aldus Derksen, 'dat wij de tijd
mee hebben'. 'Er is ontzettend veel belangstel
lingvoor monumenten. Historische Kringen
bloeien. Laatst werd hier in Driebergen een
film uit de jaren '60 vertoond. Het zaaltje
puilde uit. Er is toen een tweede voorstelling
ingelast; die kaarten waren ook meteen weer
weg. En wat misschien nog het belangrijkste is:
er is veel geld onder de mensen. Mensen willen
graag investeren in hun woning en zeker in een
monumentaal huis.'
MIP
Zoals verwacht heeft het MIP voor Driebergen
veel opgeleverd. De periode na 1850 was de tijd
van de snelle groei van het villadorp. In de
MlP-serie die in de Provincie Utrecht is
verschenen, is het deeltje Driebergen-
Rijsenburg één van de omvangrijkste uitgaven.
In totaal zijn 350 panden op de groslijst opge
nomen. Tot nu toe zijn 100 panden als
Gemeentelijk Monument aangewezen. Slechts
één eigenaar heeft hiertegen tot in hoogste
instantie geprotesteerd. Zijn bezwaar is uitein
delijk door de Raad van State ongegrond
verklaard. De bedoeling is om 22 van deze
panden voor te dragen voor de Rijkslijst. Voor
de aanwijzing van de overige 250 panden
worden op dit moment voorlichtingsavonden
gehouden en persoonlijke gesprekken met de
eigenaren gevoerd. Dit jaar zal de plaatsing
afgerond worden.'En toch is het aardig om te
zien dat mensen trots zijn dat ze in een
gemeentelijk monument wonen. We hebben
als gemeente schildjes laten maken. Nou,
iedere eigenaar wilde er een, zelfs de eigenaar
die naar de Raad van State ging.
Inbreiden
Henk Jan Derksen beseft dat de gemeente met
Huis in neorenaissance-chalet-stijl (1896) aan
Hoofdstraat 178 in Driebergen. Foto's
gemeente Driebergen.
alleen het aanwijzen van gemeentelijke monu
menten er nog lang niet is. 'We willen voorko
men dat het steeds om individuele bouwplan
nen gaat. We moeten proberen een integrale
visie te ontwikkelen'. Als we op dit punt aanko
men raakt hij pas echt op dreef. Met de kaart
van Driebergen tussen ons in, ontvouwt hij zijn
ideeën over Driebergen. Hij praat over zichtas-
sen en verkavelingen, open ruimtes en functies,
ontginningssloten en routes. Hier is een man
aan het woord die weet wat Monumentenbeleid
zou moeten zijn. Een visie op de ontwikkeling
is zeker nodig. Driebergen mag en kan niet
groeien, ingeklemd als het ligt tussen het open
gebied van de Langbroekerwetering in het
zuiden, de Al 2 in het noorden en de omrin
gende bossen en landgoederen. Driebergen kan
alleen maar inbreiden; hierdoor is de druk op
de bestaande bebouwing extra groot. Eén van
de stappen die de gemeente ondernomen heeft,
is het overhevelen van het Monumentenbeleid
naar de gemeenteraadscommissie Ruimtelijke
Ordening. 'De historische waarden moeten van
begin af aan het uitgangspunt zijn.'
Kerkplein
Als we later door Driebergen lopen, laat Henk
Jan Derksen mij het voorbeeld zien van het
kerkplein van Rijsenburg. Een kwetsbaar
gebied. De gemeente zal een visie moeten
ontwikkelen voor de toekomst van dit plein.
Enkele panden zijn recent gerestaureerd. Bij
deze restauratie is duidelijk gekozen voor een
reconstructie van de oude situatie. 'Als we als
gemeente willen dat dit ook bij volgende
restauraties gebeurt, dan moeten we dit
beleidsmatig vastleggen.' Derksen is een voor
stander van de invoering van beeldkwaliteit-
plannen. In het collegeprogramma is hier geld
voor gereserveerd. De invoering van deze plan-
vorm is jammer genoeg voorlopig uitgesteld.
We blijven tijdens ons gesprek niet alleen bij
Driebergen. Als locaal bestuurder heeft hij
natuurlijk ook te maken met de andere overhe
den. Volgens Henk Jan Derksen wordt nog niet
het maximale gehaald uit het Rijksbeleid. 'Ik
begrijp bijvoorbeeld niet waarom er niet meer
mogelijkheden geschapen worden in de fiscale
sfeer. Restauraties leveren toch ook werkgele
genheid op. Waarom wordt dit niet in een
breder kader bekeken?' Een ander punt: De
gemeente is het loket voor de Rijksoverheid.
Een kleine gemeente als Driebergen, nog geen
20.000 inwoners, heeft hiervoor nooit
voldoende deskundigheid in huis. Het vaststel
len van bijvoorbeeld de subsidiabele kosten had
eigenlijk een taak van de provi ncie of het Rijk
moeten blijven. Onderdelen van de nieuwe
Monumentenwet blijven duister. Het is
bijvoorbeeld niet duidelijk welke criteria de
Provincie gebruikt bij het vaststellen van de
prioriteitenlijst voor de kanjer-projecten. Een
officiële regeling ontbreekt nog steeds. Voor
een gemeente is het niet in te schatten welke
objecten zij het beste voor deze projectsubsidie
kan voordragen.
Soms toch slopen
Net niet geboren maar wel getogen in
Driebergen. Al twintig jaar actiefin de bescher
ming van monumenten. Al jaren lid van
Heemschut. De ideale plek voor Henkjan
Derksen 'Hier wordt verschillend over
gedacht. Sommigen vinden het prima dat ik
monumenten in mijn portefeuille heb. Maar er
zijn ook wel mensen die er alert op zijn dat het
niet mijn hobby wordt. Als wethouder dien je
het algemeen belang. Enige tijd geleden
hebben we bijvoorbeeld toestemming gegeven
dat een verzorgingstehuis gesloopt werd. Het
stond niet op de monumentenlijst en naar mijn
idee is er iets goeds voor in de plaats gekomen.'
Het blijft afwegen. Het geld dat aan monumen
ten besteed wordt, kan niet aan iets anders
uitgegeven worden.
Drs.M. Berkers is geograaf te Raalte.
Voor dit verhaal heb ik onder andere gebruik
gemaakt van het deeltje Driebergen-Rijsenburg
uit de serie Monumenten-Inventarisatie
Provincie Utrecht. Alle in het MIP geselec
teerde objecten worden uitgebreid beschreven.
Daarnaast wordt een hoofdstuk gewijd aan de
historisch-ruimtelijke ontwikkeling van de
gemeente. F. Gaasbeek en S. van Ginkel-Meester.
Driebergen-Rijsenburg. Geschiedenis en archi
tectuur. Zeist: Uitgeverij Kerckebosch, 1996.
29
