XLtrU
10
Heemschut
juni 1999
FOSSA SANCTA. MAlfl.t.
uevt EVGENtANA dicitur -Vuljo De"Nicuvi- Grift.
«1.14
f-ltt Bwffhu-k
3Xff£r\
Rhenvi
Mü5A
tj> Morrs
W' r*>
De Fossa Eugeniana,
getekend en gekleurd door
Cuil lanssonius Blaeuw,
1663. Rijksarchief Limburg.
Foto H.L. Mordang.
bekend als de Schanstoren. De strijd met 'die van Venlo',
zoals het in de stukken geschreven staat, werd soms op het
scherp van de snede gevoerd: rond 1458 bijvoorbeeld
wordt Arcen geplunderd, en in 1461 wordt Lomm in de as
gelegd. Uiteindelijk heeft Arcen zijn positie als stapel
plaats moeten prijsgeven.
Verwoesting
Tussen 1470 en 1510 waren het, in de strijd om de heer
schappij over het hertogdom Gelre, Bourgondische
troepen die Arcen teisterden. De inname van Arcen in
1511 door Margaretha van Oostenrijk betekende de totale
verwoesting van het dorp.
Een periode die niet bepaald ongemerkt aan Arcen en
omgeving voorbij is gegaan, is De Tachtigjarige Oorlog.
Als enige van de vier Gelderse kwartieren koos het
Overkwartier, waar Arcen deel van uitmaakte, de zijde van
de Spanjaarden. Deze 'grenspositie' heeft zijn bloedige
weerslag in Arcen gehad. Meermaals zijn Arcen en de
naburige dorpen slachtoffer geworden van een
verschroeide-aarde-tactiek. Een bijzonder 'nefaste' rol in
het eerste tijdvak van deze oorlog speelde Maarten Schenck
van Nydeggen. Hij bestreed het recht van zijn zwager
Reiner van Gelder, Heer van Arcen, op het familiegoed
Blyenbeck. Om zijn vermeende rechten te laten gelden,
koos Schenck van Nydeggen naar het hem beliefde de
zijde van de Spaanse of Staatse machthebbers. Alles te
gronde richten was voor hem het beproefde middel om
zijn gelijk te halen. Een regelrecht rampjaar voor Arcen
was 1635. Drie jaar nadat Frederik Hendrik het plaatsje had
'bedwongen', moest hij het veld weer ruimen. Het Spaans
huurlingenleger van Rroaten, Fransen en Italianen, dat
dit werkje klaarde, trok een spoor van totale vernieling
door Arcen, en bracht en passant de pest mee. De tolves-
ting was voor de Staatsen in verband met het scheepvaart
verkeer zo belangrijk, dat zij op hun beurt weer de
Spanjaarden verdreven. Deze spiraal van geweld verklaart
waarom van het middeleeuwse Arcen enkel nog de ruïne
van de Schanstoren resteert.
Eigenlijk klopt voor Arcen en omstreken de benaming
Tachtigjarige Oorlog niet, want de gewapende vrede die
na 1648 nog enkele decennia bestond, zal bij menige inge
zetene niet de indruk van een ware vrede hebben achter
gelaten. Tot overmaat van ramp werd het dorp in 1681 en
1720 door een grote brand geteisterd.
Het alde en het nye Huys t'Arssen
In dit licht bezien mag het niet verwonderlijk heten dat
Kasteel Arcen een voorgeschiedenis kent die zich als een
litanie van bouw, verwoesting en wederopbouw laat lezen.
