Provinciale Excursie
Utrecht
april 1999
Heemschut
29
orde als de toekomst van de historische tuin en
parken, beheer, behoud en herstel. Het boek
bevat verder bijdragen over het beleid, ook op
Europees niveau, het werk van de Commissie
Buitenplaatsen en het
Beschermingsprogramma Historische
Buitenplaatsen van de Rijksdienst, de ecologi
sche aspecten, de hovenierskunst enz.
Natuurlijk is er aandacht voor de plannen tot
ontwikkeling van nieuwe (openbare) landgoe
deren. Ook bevat het interviews met beheer
ders en eigenaars over hoe zij hun bezit in stand
houden. De laatste jaren heeft het Jaarboek
Monumentenzorg een meer thematische
aanpak gekregen, waardoor onderwerpen
grondig en divers uitgediept worden. Wij zijn
benieuwd naar het volgende thema.
Zwolle, Waanders, 1998. 208p.
ISBN 90 400 9262 1. Prijsf49,50.
Leiden
Onder redactie van Wibo Burgers, die regelma
tig voor Heemschut schrijft, verscheen 'Het
spoor van de industriële revolutie in een Hollandse
stadeen wandeling langs twintig monum,enten van
bedrijf en techniek in Leiden'. Vanaf ca 1960 werd
de ene na de andere fabriek in de industriestad
Leiden gesloten en woedde er een kaalslag.
Toch werd menig gebouw, mede dankzij de
inzet van STIEL (Stichting Industrieel Erfgoed
Leiden) behouden en hergebruikt. Een wande
ling van ca drie uur, maar men kan ook met de
fiets, voert U langs interessante monumenten,
die in samenwerking met de ANWB inmiddels
zijn voorzien van informatieborden. In het
boekje wordt de geschiedenis van de twintig
monumenten in het kort beschreven en afge
beeld.
Het boekje is te verkrijgen bij de plaatselijke
boekhandels en het stadskantoor.
Leiden, Primavera Pers, 1998. 90p.
ISBN 90 14310 51 6. Prijs ca f 10,-
Lichtschepen
Wibo Burgers schreef ook het boekje
'Nederlandse lichtschepenwaarvan de laatste
twee overgebleven exemplaren te Den Helder
en Hellevoetsluis over zijn gedragen ten
behoeve van cultuurhistorische functies en
zullen te bezichtigen zijn. Dit boek over de
geschiedenis van de lichtschepen, die ruim
100 jaar een belangrijke bijdrage leverden aan
de veiligheid op zee, is tot stand gekomen in
opdracht van de Nederlandse Vuurtoren
Vereniging. Het boekje bevat ook ooggetui-
genverlagen en verhalen van bemanningsleden.
Alkmaar, De Alk BV, 1998. 96p.
ISBN90 6013 083 9 Prijsf24,90.
Groningen
Uitgeverij Waanders ligt nog steeds mooi op
schema met de serie Monumenten in Nederland.
Er wordt gestreefd naar 2 delen per jaar. Half
december verscheen deel 4; Groningenonder
redactie van Ronald Stenvert, Chris Kolman, Ben
Olde Meierink en Sabine Broekhoven na delen
over Utrecht, Overijssel en Noord-Brabant.
Dit jaar verschijnt Gelderland en de serie moet
voltooid zijn in 2002.
R. H. Alma schreef de historische inleiding. Na
de gebruikelijke overzichten met een beschrij
ving van het specifieke karakter van de provin
cie en de kenmerken van zes verschillende
regio's worden behalve de stad Groningen ca
200 steden, dorpen en buurtschappen beschre
ven. De bebouwingskenmerken als stijl en
verschijningsvorm, materiaal en constructie
staan daarbij voorop.
Het tweede en grootste deel bevat de alfabeti
sche geordende beschrijving van steden en
dorpen en de daar aanwezige monumenten.
Het boek bevat vele foto's, kaarten, plattegron
den, een verklarende woordenlijst, een litera
tuurlijst en verschillende registers.
Het boek werd uitgegeven in samenwerking
met de Rijksdienst voor de Monumentenzorg
en is een beknopt naslagwerk, een bron van
informatie voor zowel voor de wetenschappe
lijk geïnteresseerde lezer als voor degene die
snel over een bepaalde streek of plaats geïnfor
meerd wil worden.
Zwolle, Waanders, 1998. 272p.
ISBN90 400 9258 3 Prijs f95,-
De forten rondom Utrecht, onderdeel van de
Hollandse Waterlinie, staan dit jaar centraal
tijdens de Utrechtse Heemschutexcursie op
5 juni. Ons koninkrijk leefde vanaf zijn ontstaan
in 1813 tot aan 1940 voortdurend met de angst
door één van de omringende grootmachten te
worden geannexeerd, een vrees die in 1940 niet
ongegrond bleek. Behoud van onze onafhanke
lijkheid vereiste een geloofwaardige verdedi
ging. Met in het achterhoofd de wonderwel
geslaagde verdediging van de Republiek tegen
de Franse Zonnekoning in 1672, mede te
danken aan bolwerken als het fort Naarden,
werd tussen 1813 en 1940 hard gewerkt aan de
aanleg van de 'Nieuwe Hollandsche Waterlinie'.
Naast een hele reeks forse verdedigingswerken
vormde een onafzienbare rij inundaties een
essentieel onderdeel van deze linie. Vanaf de
toenmalige Zuiderzee bij Muiden tot aan het
Hollands Diep bij de Moerdijk konden bij het
naderen van de vijand de sluizen worden
geopend om het omringende gebied onder
water te zetten. De linie werd over de volle
breedte gedekt door forten van waaruit de
vijandelijke legers konden worden bestookt.
Vooral rond Utrecht zijn nog veel van deze
forten bewaard gebleven, zoals Blauwkapelde
Bilt en Rhijnauwen. De hele linie is een uniek
en waardevol 19de-eeuws monument, waar
voor dan ook pogingen worden ondernomen
om deze, in navolging van de 'Stelling
Amsterdam', op de Werelderfgoedlijst van
UNESCO te krijgen.
De excursie zal beginnen bij N.S.-station
Overvecht, van waaruit we per bus naar Fort
de Bilt rijden. Daar worden we rondgeleid en
krijgen we een mooi overzicht van de hele
fortenlinie en waterbouwkundige hoogstand
jes. Na de lunch krijgen we een impressie van
de voornaamste bedreiging van de fortenlinie:
een gepland recreatiebos ten noorden van
Utrecht, dat korte metten zou maken met de nu
nog ongeschonden zichdijnen en schootsvel
den kenmerkend voor een fortenlandschap.
We bezoeken de mooi gelegen forten De Gagel
en Ruigenhoek, waar we uitleg krijgen over de
verdere plannen rond het bos. Na een kopje
koffie vertrekken we rond 16.00 uur weer rich
ting Overvecht, waar de dag wordt afgesloten.
De kosten voor de excursie bedragen f55,- per
persoon, alles inbegrepen.
U kunt zich aanmelden door dit bedrag over te
maken op gironummer: 20 96 236 t.n.v.
Heemschut Provinciale Commissie
Floris van Boekhorstraat 5, 3633 CN Vreeland
Er kunnen 50 personen mee, die in volgorde
van betalingsontvangst worden ingeschreven.
Hoe eerder u zich aanmeldt, hoe meer u verze
kerd bent van een plaats.
(vervolg van pag. 21)
Bezoekers die met de trein komen, worden van
het Stationsplein in Venlo opgehaald.
De deelnemers worden op Kasteel Arcen door
burgemeester L.P.J.M. Frissen welkom
geheten. Na gezamenlijke bezichtiging van het
kasteel en zijn vermaarde tuinen, wordt de
deelnemers een lunch aangeboden. Voor het
middag-gedeelte kan gekozen worden uit een
vijftal programma's:
a) een rondleiding door het centrum van Arcen,
met zijn streektypische panden en het gemeen
tehuis van architect Kropholler,
b) een bezoek via het veerpont aan Oud-
Broekhuizen met de 16de-eeuwse
Nicolaaskerk, en aan brouwerij 'Arcen',
c) een bezoek aan twee kloostercomplexen in
Steyl,
d) Bezichtiging van de Fossa Eugeniana (de
restanten van het nooit voltooide kanaal tussen
Maas en Rijn dat de Spanjaarden in 1626
begonnen waren te graven), Walbeek D'land
en Hoogwaterhuis hanzehof Hasselt,
e) een bezoek aan de watermolen van Arcen en
een tweede bezoek aan de kasteeltuinen.
De afsluiting van de excursie vindt onder genot
van een drankje plaats rond 16.30 uur in de
kasteeltuinen.
