Nederlanders in Livorno
Kees van der Ploeg
Restauratieplannen kerk en begraafplaats
In 1575 besloot groothertog Francesco I de'Medici tot een groot
scheepse uitbreiding en versterking van het kleine havenplaatsje
Livorno aan de Toscaanse kust. Pisa, sinds 1509 definitief onder
Florentijnse heerschappij, was door de verzanding van de
Arnomonding steeds verder van de kust af komen te liggen. Naar
ontwerp van de architect en ingenieur Bernardo Buontalenti
werd in korte tijd een moderne omwalling met vijf bastions en
een gracht aangelegd, die aansloot op de eveneens omwalde
havenwerken.
14
Heemschut
april 1999
is een dik en stomp geval, voorzien van reflec
toren, dat als elektronisch afsluitingsmiddel van
de binnenstad fungeert.
De Haarlemse palenpest woedt ook boven het
maaiveld voort. Sinds kort wordt de beeldbepa
lende art-deco verlichtingszuil op het dak van
Vroom en Dreesmann (1929) geflankeerd door
forse GSM-masten.
Rust in het straatbeeld
Fietsklemmen, afvalbakken en brievenbussen
het gros van de voorzieningen is bijna niet meer
uit het stadsbeeld weg te denken. En dat hoeft
ook niet. Zolang het straatbeeld maar niet
wordt belaagd. Dat geldt ook voor reclameui
tingen van middenstand en horeca. In de
concurrentiestrijd om de meeste aandacht zijn
evenwel steeds rumoeriger signalen noodzake
lijk. Met als gevolg dat de zeggingskracht van
de reclameboodschappen in het visuele tumult
ten onder gaat, het gebruik van de straat door
de obstakels wordt bemoeilijkt en het straat
beeld verloedert.
'Winkels in Florence moeten fluisteren' kopte
NRC Handelsblad onlangs. Het artikel meldde
dat de toch al strenge richtlijnen voor gevelre
clame in die stad nog verder worden aange
scherpt. Fluisteren is misschien teveel gevraagd
voor de Haarlemse openbare ruimte maar iets
zachter brullen zou het speciale karakter recht
doen.
Totaalvisie openbare ruimte
Het belang van een totaalvisie op de ruimtelijke
kwaliteit van de openbare ruimte is in de
Haarlemse binnenstad pijnlijk zichtbaar. De
visie is er wel, zeker op de afdeling Ruimtelijke
Ontwikkeling, waar de kwaliteit van de open
bare ruimte zo goed mogelijk wordt bewaakt en
gecoördineerd. Over de keuze van goed vorm
gegeven straatmeubilair is zelfs een handboek
vol geschreven. Maar een daadwerkelijk, door
de gemeenteraad bekrachtigd, ruimtelijk kwali
teitsbeleid is afwezig. Een fragmentarische
aanpak van straten en pleinen is het gevolg.
Daarom kan het gebeuren dat er op alle hoeken
van de net heringerichte Botermarkt ANWB-
palen opduiken met wegwijzers die allemaal
verwijzen naar.... de Botermarkt.
Public Private Partnership
Een totaalvisie op de ruimtelijke kwaliteit is
ook onontbeerlijk wanneer het gaat om het
fenomeen Public Private Partnership waarbij
de overheid en het bedrijfsleven samen projec
ten opzetten. Dat dat een positief resultaat kan
opleveren bewijzen de abri's. Deze bushokjes
worden geplaatst, beheerd en onderhouden
door de firma Publex Stadsmeubilair. In ruil
hiervoor wordt in de abri reclame gemaakt.
Geïntegreerd in een functioneel straatmeubel
doet dit soort reclame-uitingen geen afbreuk
aan het straatbeeld. Jammergenoeg gebeurt dat
elders in de Haarlemse binnenstad wel. Het
toestaan van reclame brengt de gemeente geld
op. Uit financieel oogpunt wordt reclame
daarom niet beperkt tot de abri's. De afwezig
heid van een ruimtelijk kwaliteitsbeleid en met
name een gedegen plaatsingsbeleid wreekt zich
op zulke momenten.
Opvallend aanwezig in de Haarlemse binnen
stad zijn de zogenoemde mupi's. De Franse
afkorting staat voor Mobilier Urbain pour
Publicité et Information. Deze dubbelzijdige,
verlichte reclamepanelen met stadsinformatie
op de achterzijde, worden eveneens door
Publex geplaatst en schoongemaakt. Vanwege
de beperkte fysieke ruimte in de historische
binnenstad en hun opdringerige maat en schaal
vormen ze altijd een obstakel. Bovendien staan
ze bij voorkeur midden in de looproute of
pontificaal voor historische monumenten.
Dat geldt eveneens voor de tientallen Eco-
papierbakken. Deze forse, ronde afvalbakken
zijn voorzien van reclame en worden in ruil
daarvoor gratis geplaatst, geleegd en gereinigd.
Een extra nadeel is het feit dat de stad, als
gevolg van langlopende contracten, nog jaren
aan deze obstakels gebonden is. Ook van de
zogenoemde billboards, reclameborden op
king-size formaat, is Haarlem voorlopig niet
verlost.
Haarlem Dynamische Cultuurstad
Dankzij de historisch gegroeide, ruimtelijke
karakteristiek, is de binnenstad van Haarlem
aangemerkt als Beschermd Stadsgezicht. Het is
deze unieke beeldwaarde die Haarlem haar
identiteit verschaft. Economisch wordt daar op
ingesprongen door, onder meer met het orga
niseren van evenementen, steeds meer bezoe
kers naar het centrum te lokken. De potenties
van de binnenstad zouden voor het Haarlemse
gemeentebestuur toch voldoende aanleiding
moeten zijn om een integraal ruimtelijk kwali
teitsbeleid op te laten stellen. Haarlem
Dynamische Cultuurstad luidt de nieuwe
slogan. Een totaalvisie op het beeld van de
openbare ruimte lijkt daarbij niet overbodig.
Om de verloren samenhang weer te herstellen
en als basis voor cultureel besef.
Binnen de wallen werd een netwerk van rechte
straten uitgezet. De beide hoofdassen kruisten
elkaar op de Piazza Grande. Ook elders werden
open ruimten uitgespaard. De stad werd aldus
een toonbeeld van laat-renaissancistische stads-
aanleg met monumentale pleinen en arcaden
langs de hoofdassen. Die aanblik heeft de stad tot
op de dag van vandaag bewaard, ook al hebben de
bombardementen van 1943-1944 het historische
centrum zwaar beschadigd en is de herbouw, die
merendeels in de jaren '50 heeft plaatsgevonden,
bovendien weinig subtiel uitgevallen.
