IS
- V-
ORGAAN van den BOND HEEMSCHUT
44
Heemschut
februari 1999
huizen, gevels, boerderijen, molens, over
monumentenverordeningen, welstandsbepalin
gen, 't meest echter over leelijke huizen. Deze
werkzaamheden gaan uitgroeien tot een soort
industrie. Eiken dag brengt de post groote
couranten met dorpsbouwplannen. Een
monstercollectie in den dubbelen zin des
woords. Die worden dan voor een klein deel
goedgekeurd, voor een klein deel een weinig
gecorrigeerd, doch voor het overgroote deel
vervangen door nieuwe ontwerpen. Dat doet
dan grootelijksch de heer C.D. Reijendam,
sedert 10 jaar aan het Adviesbureau verbonden.
Voor enkele jaren mochten wij als een soort
humor-ideaal stellen "één huis per dag". Nu is
dit tot 'n galgenhumor geworden want in een
jaar, tellende rond 250 heele werkdagen,
werden 405 adviezen verstrekt, waarvan 348
nieuwe ontwerpen, dit is dus anderhalf huis per
dag. Het Adviesbureau, uitgegroeid als het nu
is, moet noodzakelijk op andere wijze georgani
seerd worden.'
Aan deze intensieve taak kwam een eind toen in
19 3 3 bijna alle provincies - behalve Brabant -
een eigen Provinciale Schoonheidscommissie
hadden. De gemeenten werd verzocht zich
voortaan tot 'de schoonheidscommissie hunner
provincie' te wenden.
'Wij behoeven daarover niet te treuren, inte
gendeel, want geen grooter succes is denkbaar
dan wanneer vele anderen het werk doen dat
men jaren alleen heeft gedaan.'
Bovendien bleven er voor Heemschut
voldoende taken over.
WIL
Heel opvallend in deze jaren is de grote belang
stellingvan de Bond Heemschut voor het land
schap. Een belangstelling die nog altijd bestaat,
zij het minder prominent. 'Het natuurschoon
wordt thans wel ernstig bedreigd', schrijft
secretaris Kok in november 1926 en hij geeft
vele voorbeelden. 'Zoo gaan we maar door tot
hoever? Tot Nederland geheel boomloos,
heuvelloos is, tot alle oneffenheden zijn afge
vlakt, tot alle natuur van beken en rivieren
genormaliseerd is Wat te zeggen bij zulk een
gestage vernieling. Despereert niet! Laten we
redden wat te redden valt. Onze strijd, de strijd
voor het bewaken der schoonheid van
Nederland is goed en schoon en onze vijanden
zijn veelal niet anders dan domheid en winstbe
jag-'
Een bijzondere bijdrage troffen wij in afleve
ring 11 van 1931. Het betreft een overdruk uit
de Panorama van de hand van J.D. Voskuil over
de Kagerplassen. Hierin wordt fel van leer
getrokken tegen de watersportvervuiling.
Voskuil noemt het zelf een klaaglied met vele
strofen. 'Wanneer stedelingen met hun bazar-
achtige geest) eenmaal een vredig landelijk
oord ontdekt hebben, dan zal dit, in meeste
gevallen, binnen afzienbaaren tijd veel van zijn
bekoorlijkheid verliezen... en de echte
natuurvrienden zien zich spoedig achtervolgd
door beunhazen en charlatans, die de ongerept
heid van het land op den duur veel schade
berokkenen.'
In 1933 werd de Commissie W.I.L., de Weg In
het Landschap, Heemschut's eerste kind, in het
leven geroepen. 'In dat "wil" ligt iets goeds;
moge de naam juist gekozen zijn'. De commis
sie werd belast met de 'aesthetica van de weg'
en er werd een studie gemaakt 'om verder te
zien wat ten deze te bereiken is.'
Kortom veel had Heemschut's aandacht, de toon
is soms wat belerend, maar het gaat uiteindelijk
om de liefde voor en de waakzaamheid over ons
cultureel erfgoed. Toen en nu nog steeds.
Noten
1In het archief van Heemschut ontbreken zelfs de
eerste twee jaargangen. En ook uit de latere jaar
gangen mist menig nummer. Misschien zijn er
lezers die nog afleveringen uit deze eerste jaargan
gen in bezit hebben. Mocht U deze willen afstaan
voor het archief, neemt U dan contact op met het
hoofdkantoor te Amsterdam.
2. Zie hiervoor: 'Strijd om Schoonheid; vijftig jaar
Heemschutsamengesteld onder redactie van Ton
Koot. Amsterdam, 1969.
SECRETARIAAT: SINGEL 119. - AMSTERDAM
Istb JAARGANG. No. t
ONS NIEUW BLAD
Met vreugde, vertrouw ik, zullen allen die Heemschut en zijn streven lief hebben
ons nieuwe blad begroeten. Het oude was misschien wel goed, maar het nieuwe
is in elk geval beter. Het is van ons. Wij zijn nu in eigen huis en kunnen ons' vrij
bewegen. En zeggen al wat ons op het hart ligt. Als van ouds zal het blad.de
waarheid prediken, dat de schoonheid van stad en land niet een ding .is voor'enkele
wat.al te.gevoelige overbeschaafden. die tijd genoeg hebbeo om er zich warm voor te
maken. Neen, .-maar dat zij voor allen noodig en goed is, zoo noodig als voedset of
kennis, Het-gemis pijnigt zeker niet zóó als honger of onkunde, paar is even schadelijk.
Waar schoonheid verdwijnt met a! hare bekoring, met haar stemming-brengen van vrede
en welbehagen, daar lijdt ieder schade, al bespeurt niet ieder dat aanstonds. En men mag
veilig zeggen dat Heemschut een volksbelang dient in den ruimsten en volstrekistenzin.
Daarvan begeeren wij de natie te doordringen en wij hebben reden tot dankbaarheid.
Er is nu op dit punt stellig eene openbare meening. Er zijn onverwachte uitingen van -
een .sterken wil ten goede.
Maar Heemschut wil niet alleen redden en behouden. Het uitleggen onzer steden
doet veel schoons verdwijnen en is toch niet te keeren. Dan worden nieuwe straten
ontworpen, nieuwe huizen gebouwd.Ook verrijzen er fabrieken, gebouwen voor'
electriciteit. palen, die onnoemelijk veel kwaad aan. het landschap of stadsgedeelte
kunnen' doen. gelijk ééne nieuwe leelijke schooi de gansche dorpsstraat voor goed
bederven kan. Dan. wil Heemschut raden, overleg plegen.-de oogen openen. Door zijri
Adviesbureau beoordeelt het plannen, maakt in noodgevallen zelfs ontwerpen, opdat
waar het oude valt, het nieuwe bet althans in schoonheid van verre nabij komt. Wij
weten zeer wel al doet bet bitter leed dat er nog veel verdwijnen zal. dat .de
voorgeslachten ons schonken en in schoonheid nimmer te evenaren zal zijn. Doch beter
das mokkend zich terugtrekken is te pogen iets van de bekoring van het oude in de
nieuwe dingen te leggen.
Aan dit dubbele doel zal ook het nieuwe blad gewijd zijn. Moge het helpen
bewaren wat de schat Is van gansch een volk! Moge het wegen wijzen voor nieuwe
diogen in schoonheid als van ouds!
Leiden. Febr. 192-1. 'L. KNAPPERT.
•□••■■•■■••aa mi m
"i«V-1
Het eefste nummer van den eersten jaargang van het maandblad
Heemschut1924
V.'
J -4WN
De 'cover' van het eerste nummer van het tijdschrift Heemschut in 1924.
