Nieuwe uitgaven
Anne-Marie ten Cate
32
Heemschut
Archeologie
Voor de amateur-archeoloog verscheen een
praktische en informatieve handleiding.
'Kruisende sporenhandleiding voor amateur-
archeologen in Nederland' werd samengesteld
door Arnold Camiiggelt. Behalve een overzicht
van de archeologie beoefening in ons land tot
1990, geeft het boek inzicht over het span
ningsveld tussen ruimtelijke ordening en
bestemmingsplannen.
Er zijn hoofdstukken over archeologie en
cultuurhistorie, hoe bereidt men zich voor en
hoe pleegt men archeologisch onderzoek
zonder op te graven. Uiteraard een hoofdstuk
over opgravingen, voorts over de uitwerking
van de vondsten, publieksvoorlichting en de
financiële kant van de zaak. Ter afsluiting van
ieder hoofdstuk is er een afdeling 'meer infor
matie', met nuttige adressen, literatuur en
bijlagen (voorbeeldlijsten).
Het boek bevat een schat aan informatie en vele
afbeeldingen en tekeningen. Het leest gemak
kelijk en is daardoor uiterst geschikt voor de
middelbare scholier.
Utrecht, Matrijs, 1998. 160p.
ISBN90 5348 127 7. Prijsf24,75.
Moderne architectuur
Niet alleen oude bouwkunst is interessant. Dit
bewijst de 'Gids voor moderne architectuur in
Nederland' (Nederlands- en Engelstalig)
samengesteld door Paul Groenendijk en Piet
Vollaard met een inleiding door Hans van Dijk.
De fotografie is van Piet Rook. Het betreft een
vijfde, geheel herziene druk. Het formaat en de
geografische rangschikking van de projecten
zijn op het gebruik als reisgids afgestemd. Ruim
1000 gebouwen worden kort beschreven en
afgebeeld. Zij geven een representatief beeld
van de Nederlandse architectuur van deze
eeuw. Sedert de eerste druk, meer dan tien jaar
geleden, is er veel gebeurd op architectuurge
bied. Het Monumenten Inventarisatie Project
leverde veel nieuwe gegevens, er verschenen
studies over de Wederopbouwarchitectuur en
monografieën over diverse architecten. Deze
stroom van publicaties heeft ertoe bijgedragen
dat de gids moest worden herzien en in balans
gebracht. De hoge verkoopcijfers van deze gids
duiden op een toenemende interesse in de
moderne architectuur. De prijs van de uitgave
is helaas aan de hoge kant.
Rotterdam, Uitgeverij 010,1998. 372p.
ISBN90 6450 2810. Prijsf69,50.
Vrijwoningen
In de Historische reeks Utrecht verscheen als
deel 24 'Voor den armen alhier; De geschiedenis
van vijf Utrechtse fundaties en hun vrijwoningen',
samengesteld door Renéde Kam.. Vrijwoningen,
vrij van huur, werden gebouwd door particulie
ren en beheerd door daartoe speciaal opge
richte fundaties. Een fundatie is een soort lief
dadigheidsstichting, waarbij het mes aan twee
kanten sneed, want de armen werden geholpen
en de rijke gevers kregen hierdoor meer
aanzien en naamsbekendheid of dachten hun
zieleheil veilig te stellen. In het boekje worden
vijf van deze fundaties uitvoerig beschreven, de
stichters en de bewoners. Vrijwoningen, ook
wel godskameren genoemd, werden vanaf het
midden van de 14de eeuw gebouwd. Pas in deze
eeuw kwam de bouw van vrijwonigen tot stil
stand! In de 19de eeuw werd nog een groot
aantal van deze huisjes gebouwd in de (toen)
nieuwe buitenwijken. Vanaf midden deze eeuw
werd voor dergelijke woningen huur gevraagd.
Na een inleiding in vogelvlucht over de armen
zorg in Nederland, worden de vijf fundaties,
zoals die van Maria van Pallaes en de
Hoogelanden, beschreven en vele leuke anek
dotes uit de archieven verteld.
Dit interessante boekje is rijk geïllustreerd met
vele oude foto's, bouwtekeningen en platte
gronden.
Utrecht, Matrijs, 1998. 64p. ISBN905345 128 5.
Prijs f24,95.
Gevelstenen
Van een lezer ontvingen wij ter aankondiging
'Tekenen aan de wand; een verrassende tocht langs
de gevels van Culemborg' samengesteld door
A. Derwig-Witteveen. Behalve een inleiding
waarin de betekenis van gevelstenen uiteen
wordt gezet beschrijft het boekje een wandel
en fietsroute van 5,5 km door het stadje
Culemborg, beginnend bij de VW. Een gevel
of uithangteken deed dienst als herkenningste
ken voor de komst van de straatnummering,
begin 19de eeuw door Napoleon ingevoerd.
Het gaf vaak het beroep van de eigenaar weer.
De Culemborgse inventarisatie is vrijwel volle
dig en van alle tekens is een afbeelding opgeno
men. Gaandeweg wordt er heel wat over de
geschiedenis van het stadje verteld. Bij de
inventarisatie zijn ook eerste (en laatste) steen
leggingen opgenomen, tot vandaag de dag.
Het boekje is uitgegeven in de serie West-
Betuwse Monografieën (no VI) en verscheen ter
gelegenheid van het 60-jarig jubileum van het
Oudheidkundig Genootschap A.K.W. Voet
van Oudheusden. Het is te verkrijgen bij de
VW en de plaatselijke boekhandels.
Culemborg, 1997. 104p. ISBN90.9010.927.7
Prijs f24,50.
Deventer
Vanuit Deventer ontvingen wij 'Wilhelmina-
fontein 100jaar', geschreven door JosPaarde-
kooper. In 1893 werd te Deventer de drinkwa
terleiding feestelijk in gebruik genomen. Bij
gebrek aan financiële middelen werd de ge
plande fontein niet gebouwd, maar in 1898,
toen Wilhelmina koningin van Nederland
werd, bleek de Deventenaar vrijgeviger en ver
rees de fontein. De fontein werd echter in 1960
in vervallen staat op de stadswerf gedumpt, maar
keerde gelukkig in 1985 op de Brink terug.
Uitgegeven ter gelegenheid van het 100-jarig
bestaan van de fontein door de VW te Deventer,
alwaar het te koop is. Prijs f 14,95.
Grachtentuinen
Na het boek over de Keizersgracht verscheen
eind vorig jaar deel 2 in deze serie 'Amsterdamse
Grachtentuinen; Herengracht' onder redactie van
Willemien Dijkshoorn, Erik de Jong en Lodewijk
Odé. De serie wordt uitgegeven onder verant
woording van de Stichting de Amsterdamse
Grachten tuin.
De Herengracht werd in 3 fasen tussen 1593 en
1663 aangelegd. Dankzij de keuren (verorde
ningen) die vanaf 1615 werden ingesteld voor
de 2 7 huizenblokken binnen de grachtengordel
zijn, ondanks het gedogen van parkeerruimte
en bebouwing, toch vele binnenerven groen
gebleven. De keuren bleven tot 1964 geldig,
waarna de terreinen tijdelijk nagenoeg vogelvrij
waren. Vooral na 1945 toen de naaiateliers als
paddestoelen uit de grond schoten. Tegen
woordig zorgen wettelijk verordende kapver-
gunningen en herplantplicht voor bescherming.
De Nederlandse Tuinenstichting en de Stichting
Amsterdamse Grachtentuin zorgen er voor dat
het behoud van de grachtentuin in bredere
kring doordringt, door middel van inventarisa
ties, door het openstellen van tuinen op speciale
dagen en ook door de uitgave van deze serie.
In dit deel is een inleiding van ca 40 pagina's
opgenomen met als titel: 'Tuinhuis, oord van
verpozing' door Paul van der Ree. Vooral achter
de huizen van de rijke Herengracht treft men
vele tuinhuizen, van traditionele tot hypermo
derne. Tegenwoordig wordt erfbebouwing of
erfoverkapping een enkele keer afgebroken, de
tuin hersteld en een tuinhuis gebouwd. Van der
Ree beschrijft de ontwikkeling van het tuinhuis
in het algemeen. Voor de rijke Amsterdammer
was het tuinhuis een stukje buitenleven midden
in de stad, waaraan veel aandacht werd
geschonken en dat vaak een indrukwekkende
en gevarieerde verschijningsvorm kreeg,
getuige de foto's. Evenals het vorige, heeft ook
dit deel iets voyeuristisch en geheimzinnings;
de tuinen zijn er maar eigenlijk ook niet. In
ieder geval geeft het veel blader-, kijk- en lees
genot. Met vele foto's, plattegronden en teke
ningen.
Zwolle, Waanders, 1998. 252 p.
ISBN90 400 9256 7 Prijsf59,95.
februari 1999